اگرچه مسئله کاهش روزافزون اقبال شهروندان اروپايى به دين و به شکل مشخص آن به مسيحيت؛ سخن تازه اى نيست و در دهه گذشته به تناوب تکرار شده است اما، تازه ترين گزارش تحليلى و آمارى که از سوى مرکز مطالعات الهياتى کردن کان ول (Corden Conwell) در ماه اکتبر منتشر شد، حاوى نکات تازه اى است که مهمترين آنها اعلام اين نتيجه تامل برانگيز است که از سال ???? ميلادى تاکنون گرايش توده به دين به معناى عام آن در کشورهاى اروپاى شرقى و جمهورى هاى استقلال يافته شوروى سابق بسيار چشمگير بوده و برعکس در کشورهاى اروپاى غربى و کانادا با کاهش مواجه شده است. کارشناسان اين گزارش در تحليل خود به اين نتيجه رسيده اند که در تمام کشورهايى که قدرت هاى سياسى و حکومتى، نوعى حالت سرکوب نسبت به دين و معنويت را داشته اند، نظير کشورهاى اروپاى شرقى و نيز کشورهاى تحت سلطه کمونيسم در شوروى سابق، گرايش مردم به دين، نوعى حس ريشه اى و عميق پيدا کرده است. در صورتى که در کشورهاى اروپاى غربى که سابقه چندصد ساله حاکميت سنگين کليسا و غلبه فرهنگ مسيحى را با خود دارند، هرچه سابقه حکومت دينى در اين کشورهاى بيشتر بوده، مردم اين کشورها دين گريزتر شده اند.
براساس اين گزارش کشور ايرلند در اروپاى غربى که همچنان به عنوان مسيحى ترين کشور جهان (دولت واتيکان در اين تعريف نمى گنجد) مطرح است در سال ،???? طى يک آمار رسمى اعلام کرده بود که ?? درصد از مردم کشورش عضو کليساى مسيحى هستند در حالى که اين رقم در سال ???? به ?? درصد از کل جمعيت اين کشور کاهش يافته است. علاوه بر آنکه در سال جديد ميلادى براى نخستين بار در طول تاريخ مسيحيت در اين کشور، کليساى اسقفى دوبلين، هيچ فرمان مذهبى را صادر نکرد.
پاپ بنديکت شانزدهم در مراسم روز جهانى جوان که چندى پيش در آلمان برگزار شد، تصور مى کرد که با حدود چهارصد هزار جوان مسيحى، عضو کليساى کاتوليک ديدار خواهد کرد در حالى که تحقيقات نشان دادند بخش اعظمى از جوانانى که براى ديدار با او جمع شده بودند، هرگز به کليسا نرفته بودند و همين مسائل باعث شد تا او نگرانى عميق خود از آينده دين و معنويت در دنيا را با وضوحى کامل به جوانان، اعلام کند. پس از آن اسپانيا در ماه ژوئن گذشته با تصويب قانونى بودن ازدواج همجنس گرايان، نام خود را به عنوان چهارمين کشور بعد از کشورهاى هلند و بلژيک و کانادا به ثبت رساند، کليساى مسيحى و جامعه دينداران ضربه سنگين ديگرى خورد و اعتراض ها و لابى هاى کشيشان هيچ فايده اى نبخشيد. توجه به اين نکته ضرورى است که سرعت اين اتفاقات از جمله ويژگى هاى نگران کننده براى متوليان امور دينى است به شکلى که در سال ???? تقريباً تمام اروپا مسيحى بودند در حالى که اکنون تنها سه چهارم از مردم اروپا مسيحى اند و در همان سال بى دين هاى اروپا تنها يک درصد از کل جمعيت اين قاره را تشکيل مى دادند در حالى که اکنون اين رقم به ? درصد افزايش يافته است و اين به غير از آمار ?? درصدى است که در شمار بى دينان قرار نمى گيرند، اما هرگز به کليسا نرفته اند. کشور فرانسه با داشتن ?? درصد از جمعيت خود که «هرگز به کليسا نرفته اند» در رتبه نخست کشورهاى غيردينى جهان و آمريکا با داشتن ?? درصد در همين مورد به عنوان آخرين کشور جهان، از لحاظ تعداد ناباوران به کليسا قرار گرفته است. اگرچه در گزارش مذکور، دين اسلام و پيروان مسلمان يک استثنا بوده و در تعريف هاى ارائه شده در اين تحقيق نگنجيده است اما گزارش هاى تکميلى آن حاکى است که در کشورى مانند ترکيه که دين بخشى از هويت و فرهنگ و تاريخ مردم است و دولت با استفاده از قدرت سياسى قصد سرکوب شعائر دينى را داشته و مردم را به دين گريزى ترغيب مى کند، توده مردم در عکس العمل به اين رفتار حکومت، دين باورتر بوده و گرايش روزافزونى به مفاهيم دينى دارند. جامعه شناسان معتقدند که تحقيقات سال هاى اخير به خوبى نشان داده است که هر جامعه اى که از سابقه تاريخى حکومت هاى دينى و تسلط کليسا برخوردار بوده مردم دين گريزتر شده و در آنجا که دين و کليسا به شکل خودجوش در ميان مردم به وجود آمده گرايش به آن نيز ماندگارتر گشته است. اين نکته را پرفسور آندريوگريلى، استاد دانشگاه الهياتى شيکاگو در حالى عنوان مى کند که معتقد است مسئله کاهش گرايش مردم به باورهاى دينى موضوعى درون دينى نيست بلکه نکته اى برون دينى است که به رفتارها و کردارهاى متوليان دين در کشورهاى مختلف بستگى دارد. پروفسور کارل جان ليدن از کليساى استکهلم نيز معتقد است که بحران به وجود آمده تنها گريبانگير کاتوليک ها نيست بلکه کليساى پروتستان و انگليکن را نيز با مشکلاتى جدى مواجه کرده است. او از جمله طرفداران اين تئورى است که به تازگى در کليساى پروتستان مطرح شده و براساس آن فرد به واسطه غسل تعميد مسيحى نمى شود بلکه به او اعلام مى کنند که به محض تولد مسيحى شده است چه غسل تعميد داده شده باشد چه نباشد. براساس گزارش جديد اتحاديه اروپا ?? درصد از سوئدى ها مسيحى هستند در حالى که تنها ?? درصد از زنان و ? درصد از مردان به کليسا مى روند و نيمى از کودکان سوئد و نروژ از مادرانى متولد شده اند که ازدواج نکرده اند. همچنين در گزارش اتحاديه اروپا آمده است که بسيارى از مردم به ويژه جوانان اروپايى معنويت گرايى را به شريعت گرايى ترجيح مى دهند. تولد اين حس در ميان افکار مردم جهان، همچون يک کابوس هولناک خواب آرام متوليان کليساى مسيحى را برهم زده است. اگرچه برخى از آنان با ارائه طرح و نظرات جديد به استقبال چنين حسى رفته اند.
نويسنده : مژگان ايلانلو