آيين کالوني نظام الهياتي است که اصلاحگر فرانسوي، ژان کالون، شکل داد. او عمده مباحث خويش را در کتاب مبادي دين مسيحي

(1536-1559) مطرح کرد. اين ساختار کلامي — که نشان دهنده شايستگي کالون براي لقب “نابغه الهياتي نهضت اصلاح ديني” است — نخستين عرضه نظام مند پروتستانتيسم بود که پس زمينه اي عقيدتي نيز براي بيشتر کليساهاي غيرلوتري سنت اصلاح شده فراهم آورد.

آيين کالوني؛ يک نظام الهياتي

هرچند آيين کالوني يک ساختار نظام مند است، اما سيستم به معناي اصطلاحي و کامل آن — يعني نظامي با يک ايده اصلي، شکل گيري و تکوين روشن و واضح، و هماهنگي کامل؛ مانند آنچه در مکتب ارسطو، مکتب کانت و يا فلسفه توماسي مي بينيم — نيست. در عوض، آيين کالوني بياني مبتني بر کتاب مقدس، مستدل و مشروح از اصول انجيلي و پروتستاني را به عنوان دفاع اصلي خويش ارائه مي کند؛ کالون آموزه هاي اصلاحات اوليه: عادل شمردگي به وسيله ايمان (تنها ايمان) که فيض الهي آن را عطا کرده است (تنها فيض)، اولويت و برتري کتاب مقدس و کشيش بودن تمام معتقدان واقعي را به کار گرفت؛ او از اين آموزه ها، ساختاري جديد ايجاد کرد که خصوصيات و اعمال آن تفاوت بسياري با آيين لوتري يا آيين انگليکن، ديگر اصلاحات اقتدارگراي قرن شانزدهم، داشت.

سيستم نسبي

کالون 27 ساله بود که اولين نسخه از کتاب خود، مبادي دين مسيحي، را منتشر کرد. آن چنان که خود در “نامه اي به پادشاه” (فرانسيس اول، 1515 -1547) گفته است، قصد او از تاليف کتاب مبادي اين بوده است که شرحي در نهايت سادگي درباره تعاليم مسيحيت بنويسد تا به وسيله آن “کساني که مايه اي از شور و تعصب ديني دارند، به آن تعصب صورت يک ايمان و خداشناسي حقيقي بدهند”.

کالون در مابقي عمرش — تا زمان انتشار نسخه نهايي کتابش به زبان لاتين (1551) و ترجمه فرانسه آن (1560) — کتاب خويش را شرح و بسط داده، بازبيني و منتشر کرد تا اينکه به بياني کامل، معتبر و موثق از آيين کالوني تبديل شد. برخلاف بسياري از الهيات دانان، عقايد کالون در طول زمان ثابت ماند. نسخه پاياني مبادي دين مسيحي از نظر حال و هوا و تعاليم تفاوتي با نسخه اول (1536) نداشت. تفاوت نسخه هاي متاخر با نسخه هاي پيشين در ميزان مستدل بودن و تفصيل مباحث و استدلال هايي بود که کالون در دفاع از عقايد خويش مطرح مي کرد.

آموزشي که کالون در علم منطق در کولژ دومنتگو ديده بود و همچنين تحصيلات حقوقي او نزد حقوقدانان اورلئان و بور ژ در ساختار انديشه الهياتي او آشکار است.

ايده اصلي

در گذشته گرايش به اين بود که تقدير ازلي را نقطه اصلي الهيات کالون بدانند. بعدها قدرت مطلق خداوند و بسيار متاخرتر، الوهيت مسيح به عنوان اصل سازنده آيين کالوني مطرح شد. هرچند بهترين ايده اي که امروزه وجود دارد اين است که آيين کالوني يک نظام منسجم نيست که حول يک عقيده مرکزي شکل گرفته باشد. به نظر مي رسد کالون بيش از آنکه ساختار الاهيات خود را بر محور يک مفهوم انتزاعي مرکزي بنا کند، ترجيح مي دهد مجموعه اي از ايده هاي کتاب مقدسي را گرد هم آورد.

منابع

منبع اصلي و بلامنازع نظام الاهياتي کالون کتاب مقدس بود. کالون کتاب مقدس را به طور کامل خوانده بود و تقريبا بر تمامي کتاب هاي آن شرح و تفسير نوشته بود. شايد هيچ يک از رهبران اصلاح ديني دانشي چنين گسترده درباره “عهد قديم” نداشتند. استفاده کالون از کتاب مقدس فوق العاده و قابل مقايسه با سلف او، مارتين لوتر، است. لوتر بيان مي کند که مطالعه کتاب مقدس بايد با توجه به روشن سازي اصول عادل شمردگي به وسيله ايمان — شرط لازمي که او در آموزه هاي کتاب مقدس مي شناساند — باشد. در مقابل، کالون مي گويد تمام بخش هاي کتاب مقدس، از کتب قانون و مناجات عهد قديم تا رساله هاي پولس، براي مسيحيان از نظر کارايي برابر هستند. بنابراين کتاب مقدس براي کالون، کتابي بود متشکل از متوني که بايد به طور کامل خوانده شوند. او از مجموعه متنوعي از نسخه هاي کتاب مقدس استفاده کرد تا برنامه اي براي اصلاح اشخاص و جامعه عرضه و نظرات الهياتي خويش را تاييد کند.

منابع

تاريخ فلسفه اصلاحگري در غرب، موريس پراندام، ترجمه: خواجه احمدي.

فلسفه در گذشته، رضا قلي جاني.

منبع: / روزنامه / رسالت
نويسنده : گلناز مقدم فر