قرآن مي‌گويد: «وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ ينفقون » 1 يعني از هرچه به تو داديم ، انفاق کن .

به يك كسي زور داده است . به يك كسي پول داده است . به يك كسي آبرو داده است . به هركس يك چيزي داده است . بخشي از آن چيزهايي را كه خدا به شما داده است ، در راه خدا بدهيد .

« مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ في‏ كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ ؛ كسي كه در راه خدا پول خرج مي‌كند، مثل اين است كه دانه‌اي را بكارد و هفتاد خوشه بدهد. هر خوشه‌اي هم صد دانه دارد. » 2

مقدار عوض و پاداش مربوط به شرايط است . هرچه كار سخت‌تر باشد ، اجرش هم بيشتر است .

آدم بخيل كلاه سرش مي‌رود . چون يك تومان را نگه داشته است و هيچ سودي نكرده است . ولي آدم سخي يك تومان مي‌دهد و هفتصدتومان برايش مي‌نويسند . پس برنده هميشه افراد سخي هستند .

هدف از انفاق بايد چه باشد ؟!

« الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ ثُمَّ لا يُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذىً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ »3

بعضي از اهداف مثبت و بعضي از اهداف منفي هستند .



اهداف مثبت

1- براي خدا باشد

« الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ » در راه خدا و براي خداوند باشد . وقتي براي خداوند مي‌دهد ، ديگر كار ندارد كه طرف فهميد يا نفهميد . تتشكر كرد يا تشكر نكرد .

2- خود سازي و پاک شدن

« وَ تَثْبيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ » 4 انفاق براي رشد و خودسازي است . آدم كه انفاق نمي‌كند ، اسيراست .

قرآن مي‌فرمايد: « خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ » 5

پيغمبر از مردم زكات بگير. « تُطَهِّرُهُمْ» مردم را پاك كن. آدمي كه به مال چسبيده است ، آلوده است . وقتي مال را از او بگيرند ، پاک مي‌شود .

وابستگي به ماديات يك نوع آلودگي است .


نتيجه ي انفاق نکردن

قرآن يك جا مي‌گويد: اگر بدهي هفتصدبرابر مي گيري ، و اگر ندهي آتش مي‌گيري.

قرآن مي‌گويد: كساني كه در راه خدا پول ندادند ، پول هايشان نابود شد . قارون خودش و پول هايش به گل فرو رفت. مي‌گويد: اگر ندهي تو را در آخرت مي‌سوزانم و عذابت مي‌دهم . آياتي داريم كه مي‌گويد: روز قيامت فلز را داغ مي‌كنند و به پيشاني و پهلو مي‌زنند و مي‌گويند: « هذا ما كنزتم » اين همان كنزت است . اين همان پول‌هايي است كه مخفي كرده بودي . در آخرت تو را داغ مي‌كنند.



اهداف منفي

1- منت گذاشتن و اذيت کردن

«... ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذىً ...» 6 اگر پول داديد ، منت نگذاريد . اصولاً هر خوبي آفتي دارد . اگر آدم ، انفاقي کرد و بعد منت بگذارد و بگويد: من بودم كه به تو وام دادم. من تو را داماد كردم. من تو را عروس كردم. جهيزيه‌ي عروس را من دادم. با منت گذاشتن عبادت از بين مي‌رود . مي‌گويد: اگر خرج مي‌كني «ثُمَّ لا يُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذىً» منت نگذاريد و اذيت هم نكنيد . گاهي وقت‌ها آدم يك چيزي مي‌گويد و اذيت هم مي‌كند.

گاهي اوقات براي کسي کاري مي کند ، يا چيزي مي دهد و از او مي خواهد در عوض محبت او ، کاري انجام دهد که موجب سختي يا ناراحتي طرف مي شود . خداوند از اين عمل نيز مردم را منع کرده است .

امام جواد فرمود: اگر جايي منت بگذاري، اعمالت قبول نمي‌شود.

« قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُها أَذىً وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَليمٌ » 7 مي‌ فرمايد: اگر با مردم خوب حرف بزني، بهتر از اين است كه پول بدهي و نيش هم بزني. پول ندهي و مؤدّب باشي بهتر از اين است كه پول بدهي و جسارت كني .
كسي كه در راه خدا پول خرج مي‌كند، مثل اين است كه دانه‌اي را بكارد و هفتاد خوشه بدهد. هر خوشه‌اي هم صد دانه دارد

شرايط انفاق

1- هم علني و هم پنهاني

قرآن درباره‌ي زكات مي‌فرمايد: هم علني و هم آشكارا زكات بدهيد. قرآن مي‌گويد: «يُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً»8 يعني هم سري و هم علني انفاق كنيد.


2- انفاق از جنس مرغوب


«لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ » 9

يعني آن چيزي را كه دوست داري بايد بدهي . نبايد لباسي را كه برايت تنگ شده است ، بدهي. نبايد غذاي فاسد را به فقير بدهي. بايد چيزي را كه دوست داري، انفاق كن. چون قرار است كه تو با انفاق رشدكني و رشد انسان به شرطي است كه دل از يك چيزي بكند .


3- انفاق از چيز پاک و طيب

«أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّباتِ ما كَسَبْتُمْ » 10 از چيزهاي طيبي كه به دست آورده‌ايد، انفاق كنيد و گرنه مال دزدي انفاق ندارد.


4- انفاق عاشقانه باشد

اگر كسي با رودربايستي انفاق كند ، فايده اي ندارد . قرآن مي‌گويد: « وَ لا يُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ كارِهُونَ » 11 بعضي‌ها پول مي‌دهند، اما كراهت دارند ، نمي‌خواهند بدهند ولي در رودربايستي مي دهند .


5- تعادل در انفاق

«وَ الَّذينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواما ً» 12 گاهي افراد هرچه دارند، در راه خدا مي‌دهند .

شخصي تمام اموالش را در راه خدا داده بود. وقتي به حضرت خبر دادند ، گفت: مگر او بچه ندارد؟ گفتند: چرا اما هيچ چيز براي بچه هايش به ارث نگذاشته است. حضرت فرمود: بسيار كار بدي كرده است. كسي كه بچه دارد اول بايد به بچه‌اش رسيدگي كند. انسان حق ندارد كه بيش از يك سوم مالش را انفاق كند. حضرت فرمود: اگر من مي‌دانستم كه او همه‌ي اموالش را داده است ، نمي‌گذاشتم كه او را در قبرستان مسلمان‌ها دفن كنند.

اگر كسي با رودربايستي انفاق كند ، فايده اي ندارد . قرآن مي‌گويد: « وَ لا يُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ كارِهُونَ » بعضي‌ها پول مي‌دهند، اما كراهت دارند ، نمي‌خواهند بدهند ولي در رودربايستي مي دهند

6- رعايت اولويت ها در انفاق

در انفاق اولويت با چه كسي است؟ قرآن مي‌فرمايد: «قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبينَ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيل» 13 اگر كسي فاميل فقير دارد اما به غريبه‌ها كمك بكند، كمك او ارزش ندارد.

پيامبر(ص) فرمود: «لَا صَدَقَةَ وَ ذُو رَحِمٍ مُحْتَاجٌ» 14حديث داريم وقتي فاميل تو محتاج است، حق نداري كه به غريبه‌ها كمك كني.

اول مي‌گويد: « فَلِلْوالِدَيْنِ » اگر پدر و مادر تو محتاج هستند اول به آنها كمك كن . اولويت‌ها بايد در نظر گرفته شود. انفاق بايد بر اساس ديد و بينش باشد.


7- استمرار در انفاق

انفاق خوب است اگر استمرار داشته باشد. « يُطْعِمُونَ » 15فعل مضارع دليل بر دوام دارد. يعني هميشه اين كار را بكنيد . يعني اگر كار مي‌كنيد ، برنامه ريزي داشته باشيد. انفاق كردن شما استمرار داشته باشد. حضرت علي(ع) فرمود: « قَلِيلٌ تَدُومُ عَلَيْهِ أَرْجَى مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ ؛ كمي كه هميشگي باشد، بهتر از زيادي است كه موقت باشد. »16



کلام آخر :

اين همه در دنيا کار مي کنيم ، چه حيف است که از اين ها براي آخرت اندوخته اي جمع نکنيم!

پي نوشت ها :

1- بقره / 3

2- همان / 261

3- همان / 262

4- همان / 265

5- توبه / 103

6- بقره / 262

7- همان / 263

8- ابراهيم / 31

9- آل عمران / 92

10- بقره / 267

11- توبه / 54

12- فرقان / 67

13- بقره / 215

14- من لا يحضرالفقيه / ج 2 / ص 68

15- دهر / 8

16- نهج البلاغه / ح 278