شاید شما نیز خانواده هایی را می شناسید که با وجود درآمد معمولی اما در سایه یک مدیریت کاملا آگاهانه با برنامه ریزی صحیح علاوه بر تأمین نیازهای روزانه زندگی بخشی از درآمد خود را نیز پس انداز می کنند.

چگونه می توان به مدیریت اصولی هزینه ها در خانواده دست یافت؟ برخی از کارشناسان عدم رقابت در مسیر چشم و هم چشمی ها، اعتدال در هزینه کردها و تشریک مساعی والدین، چگونگی هزینه ها را مهمترین راهکارهای دست یابی به این نوع مدیریت عنوان می کنند. هنوز تا زمان مراسم سالگرد ازدواجتان دو هفته وقت باقی است. زن اصرار بر تغییر دکوراسیون خانه با تعویض مبلمان، فرش، پرده ها و دو تابلوی کوبیده بر سینه دیوار را دارد. مرد می اندیشد که اگر مبلغ وام دو میلیونی خود همراه با پول ساعت ها مسافرکشی در وقت اضافه و صرفه جویی در خریدهای روزانه را کنار هم قرار دهد تازه می تواند بخشی از وسایل پیش بینی شده برای برگزاری جشن باشکوه سالگرد ازدواجشان را تهیه کند. زن اصرار می ورزد و مرد می کوشد او را به آن چه هست قانع کند. هنوز دو سال از تشکیل زندگی مشترکشان نمی گذرد که به تدریج روی به هم ترش می کنند و چهره در هم می کشند!


جلوگیری از ریخت و پاش

بی توجهی به مدیریت صحیح هزینه ها در خانواده گاهی بحران ساز می شود به گونه ای که کانون گرم خانواده را به فروپاشی تهدید می کند. مهناز غلامی که خود را 44 ساله و دارای سه فرزند معرفی می کند، می گوید که بیشتر اوقات خود را در خانه می گذراند. وی درباره چگونگی اداره هزینه های زندگی معتقد است که برای مدیریت هزینه ها باید یک تقسیم بندی صحیح و اصولی داشته باشیم. پیش از خریدهای آن چنانی باید هزینه های ضروری و نیازهای روزانه، اجاره مسکن، اقساط احتمالی را از درآمد ماهانه جدا کرد و برای باقیمانده درآمد درباره پس انداز و خرج های نابهنگام برنامه ریزی کرد. وی می گوید: «مدیریت اقتصادی خانواده را باید به زنان سپرد. چون آنها به هنگام خرید اولویت بندی کرده و به مرغوبیت جنس و کالا توجه بیشتری دارند. در خرید حوصله بیشتری به خرج می دهند.» در یکی از مراکز مطرح خرید سوژه گزارش را پیگیری می کنم. فروشنده مغازه مانتو فروشی با تأکید بر این که به دلیل نوع شغل خود با مشتریان خانم بیشتر سروکار دارد و تا حدودی روحیه آنها را می شناسد، معتقد است که هزینه های زندگی را باید مرد خانه اداره کند. چون بودجه اصلی را او به خانه می آورد و بهتر می تواند برنامه ریزی کند. وی می گوید که برخی از زنان با پیروی از یک اخلاق ناپسند و براساس چشم و هم چشمی خرید کنند و به جای هزینه کردن روی مسائلی مثل آموزش های فرهنگی و اجتماعی، فقط به زرق و برق و تجملات بها می دهند.» وی می گوید که هفته گذشته یک مشتری به مغازه اش مراجعه کرد و با اظهار ناراحتی از اینکه مانتویی را که دو سه هفته قبل خریده رنگش از مد افتاده، دوباره درخواست مانتویی جدید با رنگ جدیدتر را داشت. یکی دیگر از همکاران او که گفت و گوی ما را می شنود برخلاف نظر دوست خود با اشاره به این که همه خانمها این طور فکر نمی کنند می گوید: «برخی خانمها وقت بیشتری دارند و برخی دیگر درگیری فکری کمتری در بیرون از خانه دارند بنابراین بهتر می توانند هزینه های زندگی را مدیریت کنند، البته بخشی از هزینه ها هم برعهده مرد خانه است ولی خانمها راحت تر می توانند تصمیم گیری و خرید کنند.» وی معتقد است به شخصیت زنان هم بستگی دارد که تا چه حد شرایط همسرشان را درک کنند و می گوید: «اگر زن قانع باشد آن مرد حتماً در زندگی موفق خواهد شد.»

اعظم افتخاری که در آستانه تشکیل زندگی مشترک قرار دارد و در یک موسسه آموزش زبان تدریس می کند، می گوید: «این که مدیریت هزینه های زندگی با مرد باشد یا زن، خیلی فرق نمی کند. بنابراین مهم این است که در زندگی براساس اولویت ها هزینه کنیم. البته مشکلات اقتصادی هم زیاد است ولی با یک برنامه ریزی دقیق می توان زندگی آرام و بی استرسی را شروع کرد.» وی با اشاره به این که مرد و زن باید برای اداره بهتر زندگی با یکدیگر مشورت کنند می گوید: «چه اشکالی دارد مثلا به جای این که اول زندگی برای تهیه مبلمان، لوستر یا تلویزیون بزرگ چند میلیون هزینه کنیم، در امر مسکن سرمایه گذاری داشته باشیم تا بتوانیم بعداز چند سال هزینه اجاره خانه را از سبد زندگی خارج کنیم؟»

 
درک اولویت های زندگی

بسیاری از خانواده ها به دلیل عدم مدیریت اقتصادی در داخل و خارج خانوار، با مشکلات مالی و حتی خانوادگی روبه رو می شوند و این در حالی است که تحقیقات آماری نشان می دهد با مدیریت اقتصادی در خانواده بیش از 50 درصد مشکلات مالی را می توان کاهش داد.

ابوالفضل نظری خود را کارمند یک شرکت معرفی می کند که 15سال از زندگی مشترک او می گذرد. می گوید: « مدیریت صحیح هزینه حتی از میزان درآمد خانواده هم مهمتر است. در برخی خانواده هایی که درآمدی بالاتر از هزینه های جاری دارند مدیریت کمتر به چشم می آید و به عبارتی اسراف صورت می گیرد. اما بی تردید مدیریت صحیح در هزینه، نظم اقتصادی و سلامت خانواده را تضمین می کند.» وی می گوید: «تنظیم درآمد خانواده با سبد خانوار را که شامل غذا، پوشاک، تحصیل، مسکن، بهداشت، مسافرت، پس انداز، می شود مدیریت هزینه خانواده می نامند، البته در شکل فنی تر جامعه که مرد بعنوان مسئول درآمدزایی یا نان آور خانواده بود، مدیریت هزینه هم برعهده او بود. اما باافزایش حضور بانوان در جامعه و فعالیت آنها در علم آموزی و مشارکت در عرصه های اقتصادی جامعه و همچنین افزایش هزینه های زندگی، مدیریت هزینه ها باید هدفمند کرد به صورتی که مهم این نیست که زن یا مرد کدامیک مسئول مدیریت هزینه های زندگی باشد، مهم این است که درک متقابلی از اولویت های زندگی داشته باشند و تفاهم لازم را برای تخصیص میزان درآمد به هزینه های سبد خانوار را داشته باشند.»

 
چشم و هم چشمی ها و پرواز قیمت ها

هر خانواده، سازمان و بنگاه اقتصادی کوچکی است که نیاز به مدیریت بر منابع دارد که در بخش مدیریت اقتصادی به شرایط عادی، غیرعادی و بحرانی تقسیم می شود. درهر مجموعه برای رسیدن به اهداف مشخص شده، ضرورت برنامه ریزی دقیق و منظم به خوبی احساس می شود و خانواده نیز به عنوان مجموعه ای متشکل از والدین و فرزندان با نیازهای متعدد و متنوع نیاز به برنامه ریزی و مدیریت بویژه در عرصه اقتصادی برای اداره و مدیریت صحیح در آن دارد. عفت شریعتی نماینده مردم مشهد و نایب رئیس کمیسیون اجتماعی در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان در تعریف مدیریت هزینه در خانواده به تعریف مدیریت هزینه در علم اقتصاد یعنی بهترین بهره وری با حداقل امکانات می گوید: «در این که کدامیک از ما هزینه ها را مدیریت کنیم، حرفی نیست بلکه عملکردمان باید برای افزایش بهره وری و آرامش خاطر در زندگی باشد.» وی با طرح این سؤال که آیا مدیریت خانواده و بهره وری از امکانات مستلزم این است که ما خریدار بی رویه کالاها باشیم، ادامه می دهد: «در زندگی باید بر مبنای نیازهای ضروری خود برنامه ریزی کنیم و مسئله نگران کننده این است که کالاهایی در سبد هزینه خانوار است که هیچ ضرورتی ندارد و این کالاها روی تفنن، چشم و هم چشمی و تحت تأثیر زرق و برقها جایگزین شده و کل درآمد خانواده را تحت تأثیر قرار داده و نوآوری و شکوفایی باید خود را در این گونه موارد هم نشان دهد.»


گام زدن در مسیر مدیریت صحیح

برنامه ریزی به عنوان نخستین گام در اجرای درست مدیریت اقتصادی خانواده است. به این معنی که چه چیزهایی را چگونه برای دست یافتن به چه هدفی، چه موقع و کجا هزینه کنیم، هرگاه تصمیم گیرندگان یک خانواده به این سؤالات ساده پاسخهای مناسب دهند، منابع دخل و خرج بهتر شناسایی شده و نیازهای مادی پاسخ داده می شود. حسن ضابطی روانشناس در تعریف مدیریت هزینه به تنظیم ساز و کار دخل و خرج در منزل اشاره می کند و معتقد است: «مدیریت هزینه را از دو دیدگاه سنتی و مدرن می توان مورد بررسی قرار داد. در مدل سنتی مدیریت هزینه ها برعهده خانمهاست ولی الان قطعاً نمی توان گفت مدیریت در دست خانمها نیست و برعهده آقایان است، چون مدیریت پیچیده تر شده است.» وی می گوید: «در گذشته مردان شاغل و اغلب زنان خانه دار و فقط تعداد معدودی شاغل بودند ولی الان حجم عمده ای از کارگران و کارمندان را زنان تشکیل می دهند و این بدان معناست که زنان بیشتر در دخل و خرج و هزینه های جاری جامعه حضور دارند و اعضای خانواده که به نوعی تا دیروز در خانواده بودند و هزینه را فقط مدیریت می کردند، الان خود تا حدودی ایجاد درآمد می کنند. بنابراین مدیریت در خانواده را می توان یک مدل مشارکتی دانست، چرا که بعضی از تصمیماتی که برای هزینه در خانواده اتخاذ می شود با هم فکری بیشتر و سنجیده تر صورت می گیرد.»

وی می گوید که در مدل مشارکتی با توجه به این که هر دو نفر می دانند کسب درآمد مشکل است، به این سمت می روند که معقولانه تر هزینه کنند تا بهترین نتیجه حاصل شود.

به اعتقاد کارشناسان، اقتصاد خانواده و مدیریت هزینه همواره در خانواده ها وجود داشته و در شرایط اجتماعی، اقتصادی هر دوره، شکل خاصی به خود گرفته است، اما آنچه که به گونه ای روزافزون اهمیت یافته شکل نوین این اقتصاد و مدیریت در خانواده است که در چارچوب زندگی صنعتی تکامل و گسترش می یابد. نکته مهم این است که نظام اقتصادی خانواده به گونه ای تکوین یابد تا بتواند به نیازهای افراد خانواده که پیوسته گسترش می یابد و پیچیده تر می شود، پاسخ گوید. دکتر شهلا میرزایی پور جامعه شناس و کارشناس مدیریت با تأکید بر این نکته که والدین باید مدیریت عاطفی، روانی و اجتماعی را برای ایجاد روابط دوستانه و رسیدن به تکامل اعضای خانواده برعهده گیرند و اعمال کنند خاطرنشان می کند: «در بحث اداره هزینه های زندگی و ایجاد تعادل بین دخل و خرج خانواده نیز نیاز به مدیریت است و اهمیت منابع اقتصادی در خانواده تا آنجاست که مدیریت صحیح در این بخش می تواند منجر به تحکیم بنیان خانواده و کاهش تنش ها و مشکلات خانوادگی شود.» وی در پاسخ به این سؤال که مدیریت مالی خانواده با چه کسی باید باشد، می گوید: «معمولا مشارکت پدر و مادر در این امر منجر به موفقیت در امور مالی و کاهش مشکلات اقتصادی می شود، اما در عین حال کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند که زنان به دلیل دقت نظر در اداره امور مالی خانواده، از موفقیت بیشتری برخوردارند.»


قناعت، راهکار کاهش اضطراب در خانواده

در این نکته شکی نیست، آن چه که موجب آسایش و راحتی جسم و روح انسانی است قناعت و بی توجهی به امور دنیاست و فردی هم که دارای مناعت طبع و عزت نفس است، نزد همگان عزیز و سربلند است. حجت الاسلام منصوری محقق و نویسنده با اشاره به تأثیرگذاری قناعت بر امور زندگی و نقش غیرقابل انکار آن در بهبود روابط اجتماعی و اقتصادی و کاهش اضطراب ها و استرس ها و البته اختلافات خانوادگی می گوید: «آیات بسیاری در قرآن مجید بر ضرورت اعتدال و میانه روی در حوزه های مختلف تأکید می کند. از جمله این حوزه ها، اقتصاد و اعتدال در چگونگی هزینه کردها است.»

این محقق و نویسنده تأکید می کند در آیاتی که به اصول اقتصادی جامعه می پردازد اصل نخست بر میانه روی و اعتدال است. وی در ادامه می گوید: «در خانواده و مدیریت دخل و خرج نیز اصل را باید قناعت قرار داد و به مقداری که درآمد وجود دارد، هزینه کرد. درآمد اگر کم یا زیاد باشد فرقی نمی کند، هزینه باید به گونه ای تنظیم شود که محیط خانه به دور از هرگونه اضطراب و تشویش روحی و روانی باشد و آرامش خانه برهم نخورد.»

بشنوید...