(Human Immunodeficiency Virus)
ويروس اچ آي وي

HIV به معني ويروس نقص ايمني انسان است. اولين بار در سال 1981 در آمريکا پنوموني ناشي از پنوموسيستيس کاريني(Pneumocystis carinii pneumonia) در پنج مرد همجنس باز که قبلا سالم بودند مشاهده شد تا اين که در سال 1983 HIV  از يک بيمار لنفادنوپاتي جدا شد و در سال 1984 ثابت شد که اين ويروس عامل مسبب AIDS مي باشد.

ويروس HIV  از خانواده ي رترو ويروس ها و از زير خانواده ي لنتي ويروس ها مي باشد. ويروس هاي نقص ايمني انسان HIV-1  و  HIV-2 نام دارند که ويروس هاي سيتوپاتيک مي باشند.

در ميکروسکوپ الکتروني اين ويروس به شکل دوازده وجهي، با خارهاي سطحي متعدد، داراي دو پوشش پروتئيني و اصلي وراي غشايي ديده مي شود.

ويريون* از سطح سلول هاي آلوده جوانه مي زند و به محيط بيرون آزاد مي شود. به همين علت است که ويروس HIV به طور مداوم پوشش خود را عوض مي کند و به هنگام جوانه زدن از غشاي سلول ميزبان انواع متفاوتي پروتئين و گليکو پروتئين جدا مي کند که ترکيب آن منحصر به فرد مي باشد.

در شکل شماتيک از ويروس به طور واضح لايه ها و هسته ي ويروس و دو قطعه ي RNA که به صورت جدا از هم در مرکز ويروس مستقر هستند، مشاهده مي شود.

اين ويروس ها حاوي آنزيم ريورس ترانس کريپتاز معکوس هستند و به کمک همين آنزيم است که پس از ورود به داخل سلول مي توانند از روي RNA، ژنوم دو رشته اي DNA  را سنتز کنند. پس از اين مرحله DNA  ي سنتز شده به هسته ي سلول ميزبان رفته و توسط آنزيم هاي خود در DNA ي سلول ميزبان رخنه مي کنند و سيستم همانند سازي کننده ي ميزبان را وادار به همانند سازي از ژنوم خود کرده و در مراحل بعدي اجزاي ويروس HIV به سرعت سنتز مي شود و با پديده ي جوانه زدن از سلول ميزبان سبب آسيب هاي جدي به غشاي سلول ميزبان شده و در نهايت سلول ليز مي شود. از آن جايي که سلول هاي ميزبان، ويروس گلبول هاي سفيد مي باشد سبب کاهش شديد اين سلول ها شده و در اثر برخورد يک بيماري عفوني بدن نمي تواند از خود دفاع کند؛ به اين ترتيب که در اثر يک سرماخوردگي ساده احتمال مرگ وجود دارد.

تفاوت بين HIV-1 و HIV-2 چيست؟

در حال حاضر 2 گونه از HIV وجود دارد؛ HIV-1 و HIV-2.
نوع غالب در جهان HIV-1 مي باشد و هنگامي که به طور کلي و بدون مشخص کردن نوع، درباره ي HIV بحث مي شود منظور HIV-1 مي باشد. هر دو نوع HIV-1 و HIV-2 از طريق تماس جنسي، خون و محصولات خوني و از مادر به کودک منتقل مي شوند و سبب ايدز با علائم باليني غير قابل افتراق از يکديگر مي شوند اما HIV-2 مشکل تر از HIV-1 منتقل مي شود و فاصله ي زماني بين آلوده شدن با HIV-2 تا ايجاد بيماري طولاني تر است.

HIV-1 چند زير گونه(subtype) دارد؟

HIV-1 ويروس بسيار متغيري است و به راحتي جهش مي يابد بدين جهت راسته هاي متفاوتي از HIV-1 وجود دارد. اين راسته ها مي تواند بر اساس گروه ها و زير گونه ها، طبقه بندي شوند. 2 گروه وجود دارد: گروه M و گروه O

در سپتامبر 1998 گروهي از محققان فرانسوي اعلام کردند که راسته ي جديدي از HIV در زني از کامرون در غرب آفريقا، يافته اند.

اين راسته به هيچ کدام از دو گروه O و M تعلق نداشت و پس از بررسي ها در تمامي کامرون? تنها در سه نفر ديگر آلودگي به اين راسته از ويروس HIV يافت شد.

در حال حاضر در گروه M حداقل 10 زير گونه ژنتيکي مشخص از HIV-1 شناخته شده است که زير گونه هاي A تا J هستند. به علاوه گروه O شامل دسته ي مشخصي از ويروس هاي کاملا ناهمگون(heterogenous) هستند.

تفاوت هاي بين زير گونه هاي گروه M ممکن است همانند تفاوت چشمگير بين گروه M از گروه O باشد.

زير گونه هاي مختلف در کجا يافت شدند؟

زير گونه هاي HIV به صورت ناهمگون در سراسر جهان پخش شده اند؛ به عنوان مثال زير گونه B اغلب در آمريکا، ژاپن، استراليا، کارائيب و اروپا يافت مي شود و زير گونه ي D و A در صحراي جنوبي آفريقا و زير گونه ي C در آفريقاي جنوبي و هند و زير گونه ي E در جمهوري مرکزي آفريقا، تايلند و ديگر کشورهاي جنوب شرقي آسيا، بيشتر است.

زير گونه ي F (برزيل و روماني)، H و G (روسيه و آفريقاي مرکزي) I (قبرس) و گروه O (کامرون) شيوع بسيار کمي دارند.

اغلب زير گونه ها در آفريقا يافت مي شوند اگر چه زير گونه ي B شيوع کمتري دارد.

تفاوت عمده ي بين اين زير گونه ها چيست؟
تفاوت عمده در ترکيب ژنتيکي آن ها است. تفاوت هاي بيولوژيکي مشاهده شده در محيط هاي آزمايشگاهي حياتي(in vivo) و محيط هاي آزمايشگاهي مصنوعي(in vitro) بيانگر اين مساله است.

همچنين پيشنهاد شده که برخي گونه ها با فرم خاصي از راه انتقال در ارتباط هستند به عنوان مثال زير گونه ي B با تماس هاي همجنس بازها و معتادان تزريقي خصوصا از راه خون و زير گونه C و E از طريق انتقال دگر جنسي(heterosexual) (از راه مخاطي). زير گونه ي E راحت تر از زير گونه ي B گسترش مي يابد.

آزمايش متداول تشخيصي HIV يا (HIV antibody test) که جهت غربالگري (screening) و اهداف تشخيصي به کار مي رود تمامي زير گونه هاي HIV را آشکار مي کند.

واضح است که در آينده زير گونه هاي ژنتيکي جديدي از HIV کشف خواهند شد و آن زير گونه هاي جديد با جهش هاي ژني(mutation) به نمو(develop) ادامه مي دهند.

پي نوشت:

* به يک ذره ي ويروسي که توان آلوده کردن سلول را دارد ويريون مي گويند.

فرآوري: مريم مراديان نيري - سايت تبيان