ليشمانيوز جلدي‌يا سالک‌عفونت‌ناشي از انگل‌ليشمانياست‌با يک‌ندول‌کوچک‌شروع‌و اغلب‌زخمي‌مي‌شود.
اين‌بيماري‌در بسياري‌از کشورهاي‌گرمسير به‌صورت‌بومي‌ديده‌مي‌شود.شايعترين‌محل‌ضايعات‌در نواحي‌بازبدن‌بخصوص‌صورت‌است.
بيماري‌سالک‌در بسياري‌ازکشورهاي‌مناطق‌حاره‌و تحت‌حاره‌شيوع‌دارد و بيماري‌در نقاط مختلف‌آسيا نظير چين، سوريه، عربستان،عراق، ايران، فلسطين،قفقاز و جنوب‌شرقي‌روسيه، پاکستان، افغانستان‌وهند شايع‌است. همچنين‌از کشورهاي‌اطراف‌مديترانه‌و کشورهاي‌آفريقايي‌موارد متعددي‌از بيماري‌گزارش‌مي‌گردد.
از کانونهاي‌مهم‌بيماري‌در ايران‌نواحي‌مرزي‌در مرز ترکمنستان، ناحيه‌سرخس، لطف‌آباد،ترکمن‌صحرا،منطقه‌اسفراين‌در استان‌خراسان،خوزستان، قم، کاشان، طبس‌وبخصوص‌مهمترين‌کانون‌اصفهان‌آن‌هم‌در ناحيه‌شرق، شمال(شهرستان‌برخوار و ميمه)، شمال‌شرق(شهرستانهاي‌اردستان، نطنز، آران‌وبيدگل‌و کاشان) مي‌باشد که‌از مناطق‌بومي‌کشور است
ليشمانيوز جلدي‌بر دو نوع‌است:
1 – شهري‌يا خشک:(Anthroponotic) در اين‌نوع‌مخزن‌بيماري‌انسان‌است‌ولي‌سگ‌هم‌بطور اتفاقي‌به‌بيماري‌مبتلامي‌شود.
2 - روستايي‌يا مرطوب:(Zoonotic) در اين‌نوع‌مخزن‌بيماري‌عمدتا جوندگان‌مي‌باشند. ناقل‌بيماري‌پشه‌خاکي‌ماده‌مي‌باشد که‌هنگام‌غروب‌خونخواري‌مي‌کند.
بطور کلي‌سالک‌بوسيله‌انواع‌پشه‌خاکي‌هاي‌آلوده‌به‌سه‌طريق‌زير به‌وجود مي‌آيد:
۱ – انسان‌به‌انسان(بنابراين‌بهتر است‌براي‌جلوگيري‌از انتشار آلودگي‌توسط ناقل‌روي‌زخم‌سالکي‌پوشيده‌شود).
۲ – حيوان‌به‌حيوان
۳ – حيوان‌به‌انسان‌يا انسان‌به‌حيوان.
تظاهرات‌باليني‌و اشکال‌مختلف‌بيماري‌عبارتند از:
۱ - شکل‌خشک‌يا نوع‌شهري: اين‌شکل‌از بيماري‌چهار مرحله‌متفاوت‌را طي‌مي‌کند. دوره‌نهفتگي۲ تا ۸ ماه‌است، پس‌از گذشت‌اين‌دوران‌درمحل‌گزش‌پشه‌پاپول‌سرخ‌رنگي‌ظاهر مي‌شود که۳ تا ۴ ميليمتر قطردارد و نرم‌و بي‌درد است‌و بر اثر فشارمحو نمي‌شود و گاه‌خارش‌مختصري‌دارد; سپس‌پاپول‌فعال‌مي‌شود وشروع‌به‌رشد مي‌کند و کم‌کم‌بر اثرتجمع‌سلولها در آن‌نقطه‌ضايعه‌سفت‌مي‌شود و به‌نظر مي‌رسد به‌بافتهاي‌زيرين‌چسبيده‌است. بازشدن‌زخم‌به‌احتمال‌زياد بر اثر عوامل‌خارجي‌مثل‌ضربه‌است. زخم‌حدودي‌مشخص‌وحاشيه‌نامنظم‌و برجسته‌دارد که‌روي‌آن‌را دلمه‌اي‌قهوه‌اي‌رنگ‌پوشانده‌است. پس‌از گذشت۶ تا ۱۲ ماه‌و گاه‌بيشتر ضايعه‌کاملا بهبود مي‌يابد و اثرآن‌بصورت‌جوشگاهي‌فرو رفته‌باحدودي‌کاملا مشخص‌و حاشيه‌نامنظم‌باقي‌مي‌ماند. تعداد زخم‌معمولا کم‌وگاه‌منفرد است.
۲ – شکل‌مرطوب‌يا نوع‌روستايي: دراين‌شکل‌پس‌از طي‌دوره‌نهفتگي(چند هفته‌تا چند ماه) ضايعه‌بصورت‌جوش‌همراه‌با التهاب‌حاد ظاهرمي‌شود. زخمي‌شدن‌آن‌در عرض۱۰روز تا ۲ هفته‌پس‌از شروع‌اتفاق‌مي‌افتد. زخم‌به‌سرعت‌بزرگ‌و دورآن‌پرخون‌مي‌شود. زخم‌نسبتا زود ازبافت‌گرانولوماتوز (۱) پر مي‌شود.جوش‌خوردن‌زخم‌از وسط و اطراف‌همزمان‌اتفاق‌مي‌افتد و بطور معمول‌در مدت۴ تا ۶ ماه‌از شروع، زخم‌بکلي‌خوب‌مي‌شود. تعداد زخم‌هامتعدد و معمولا بيش‌از يکي‌است.
3– شکل‌سقط شونده: اين‌شکل‌معمولا بصورت‌توبرکول‌کوچکي‌که‌رنگ‌سرخ‌دارد شروع‌مي‌شود، ولي‌رشد چنداني‌ندارد; روي‌آن‌پوسته‌پوسته‌مي‌شود و گاه‌زخم‌کوچکي‌ايجادمي‌کند که‌به‌سرعت‌بهبود مي‌يابد وجوشگاه‌کوچکي‌باقي‌مي‌گذارد و گاهي‌نيز توبرکول‌بدون‌ايجاد زخم‌بهبودمي‌يابد. تمام‌دوره‌عارضه‌حدود ۵ ماه‌بيشتر طول‌نمي‌کشد.
۴ – اشکال‌غير معمول: مواردي‌ازاشکال‌باليني‌سالک‌بصورت‌غيرمعمول‌نظير زرد زخمي، اگزمايي،زگيلي، توموري‌و اسپوروتريکوئيدي‌بروز مي‌کند.
۵ - نوع‌مزمن: در اين‌شکل‌دوره‌بيماري‌پس‌از گذشت‌مرحله‌حاد به‌طور مزمن‌براي‌ماه ها و سالها ادامه‌مي‌يابد. علت‌پيدايش‌اين‌شکل‌بدرستي‌روشن‌نيست‌و به‌نظر مي‌رسدمصونيتي‌که‌لازم‌است‌به‌وجود آيد تاضايعه‌اوليه‌بهبود يابد در اين‌بيماران‌اتفاق‌نمي‌افتد.
۶ – شکل‌عود کننده: حدود ۷ تا ۱۰درصد از بيماران‌مبتلا به‌سالک‌پس‌ازگذراندن‌دوره‌حاد بهبود کامل‌نمي‌يابند و عارضه‌آنان‌تبديل‌به‌شکلي‌از بيماري‌مي‌شود که‌به‌آن‌شکل‌عودکننده(توبرکولوئيد يالوپوئيد) مي‌گويند. در اين‌بيماران‌نيزمانند سالک‌حاد بيماري‌با يک‌پاپول‌قرمز رنگ‌ظاهر مي‌شود که‌تبديل‌به‌زخم‌و سرانجام‌جوشگاه‌مي‌شود. اين‌جوشگاه‌بيشتر در روي‌صورت‌و شبيه‌ديگر جوشگاه هاي‌ناشي‌از سالک‌فررفته‌با حاشيه‌مشخص‌و نامنظم‌است. دانه هاي‌ريز قهوه‌اي‌و زردرنگي‌در سطح‌جوشگاه‌و اطراف‌آن‌ظاهر مي‌شود که‌با فشار لام‌شبيه‌دانه هاي‌ژله‌سيب‌مي‌گردند و در سل‌پوستي‌نيز شايع‌است.
تشخيص‌قطعي‌بيماري‌با يافتن‌اشکال‌مختلف‌انگل‌در نمونه هاي‌باليني‌زخم(مواد آسپيره‌يا بيوپسي) داده‌مي‌شود.مواد آسپيره‌يا بيوپسي‌مي‌تواند ازکناره‌داخلي‌يا حاشيه‌داخلي‌زخم‌برداشت‌شود. اين‌مواد را مي‌توان‌روي‌لام‌گذاشت‌تا خشک‌و براي‌جستجوي‌ميکروسکوپي‌آماده‌شود. علاوه‌بر اين‌روش، از روشهاي‌مختلف‌آزمايشگاهي‌ديگر نظير کشت،تلقيح‌به‌حيوان‌آزمايشگاهي، آزمون‌ليشمانين‌و… نيز مي‌توان‌استفاده‌کرد.اين‌بمياري‌قابل‌درمان‌مي‌باشد وداروهاي‌مؤثري‌براي‌درمان‌آن‌وجوددارد که‌با نظر پزشک‌معالج‌تجويز مي‌شود.
پيشگيري:
۱ – اسپري‌حشره‌کش‌هاي‌ابقايي‌و به‌کاربردن‌مواد دورکننده‌روي‌پوست:شايان‌ذکر است‌اسپري‌کردن‌يک‌اقدام‌کنترل‌مؤثر براي‌ليشمانيوزپوستي‌شهري‌است‌ولي‌براي‌نوع‌روستايي‌غيرمعمول‌است.
۲ – مبارزه‌با مخزن‌بيماري: در نوع‌شهري‌اتلاف‌سگ‌هاي‌ولگرد، حذف‌محيطهاي‌مساعد زندگي‌و تکثير آنهاو همچنين‌پوشيدن‌زخم‌سالکي‌براي‌جلوگيري‌از آلوده‌شدن‌پشه هاي‌ناقل‌لازم‌است.
در نوع‌روستايي‌مبارزه‌با جوندگان‌ازطريق‌طعمه‌گذاري‌و لانه‌کوبي،دفع‌صحيح‌زباله‌و حذف‌زمينه هاي‌مساعدرشد و تکثير جوندگان‌مؤثر خواهدبود.
۳ – مبارزه‌با ناقل‌بيماري: تأمين‌بهداشت‌محيط، حذف‌مناطق‌رشد وتکثير پشه‌مانند محل‌هاي‌تجمع‌زباله،نخاله هاي ساختماني‌و کودحيواني،ساختمانهاي‌نيمه‌کاره‌و تسطيح‌وبهسازي‌حوالي‌مناطق‌مسکوني‌ازاولويت‌ويژه‌اي‌برخوردار است.سمپاشي‌از اقدامات‌نهايي‌است‌که‌درصورت‌لزوم‌آن‌هم‌در نوع‌شهري‌مي‌تواند مورد استفاده‌قرار گيرد. البته‌به‌لحاظ خطر بروز انواع‌مقاوم‌نسبت‌به‌سم، عوارض‌زيست‌محيطي‌آن‌واحتمال‌مهاجرت‌ناقل‌به‌مناطق‌مجاورو جديد سمپاشي‌از کمترين‌اولويت‌برخوردار است.
با توجه‌به‌اينکه‌در نوع‌روستايي‌محل‌رشد و تکثير پشه ها عمدتا در لانه‌جوندگان‌مي‌باشد و معمولا افراد درهنگام‌غروب‌در خارج‌از اماکن‌موردگزش‌قرار مي‌گيرند سمپاشي‌کمترين‌تأثير را در کنترل‌ناقل‌خواهد داشت.
۴ – حفاظت‌فردي: از مهمترين‌بخش‌هاي‌پيشگيري‌آموزش‌مردم‌جهت‌حفاظت‌خود از گزش‌پشه‌ناقل‌مي‌باشد. نصب‌توري‌پنجره، استفاده‌ازپشه‌بندهاي‌آغشته‌به‌سم(دلتامترين)،خودداري‌از انباشتن‌زباله‌و کودحيواني‌در مناطق‌مسکوني، بهسازي‌اماکن، رعايت‌فاصله‌مناسب‌زندگي‌انسان‌و دام، پوشاندن‌زخم‌و تميزنگهداشتن‌آن، شناسايي‌و درمان‌مبتلايان‌به‌سالک‌به‌منظور کاهش‌مخازن‌انگلي، تخريب‌اماکن‌متروکه،کنترل‌کودکان‌جهت‌بازي‌در مکانهاي‌آلوده‌در ساعات‌عصر و غروب‌آفتاب‌و رعايت‌احتياط در موقع‌کشاورزي‌در ساعت‌خاصي‌از روز همگي‌ازنکات‌مهمي‌هستند که‌بايد در آموزش‌روشهاي‌پيشگيري‌مورد توجه‌قرارگيرند.
توليد واکسن‌نيز در کشور ايران در دست‌تحقيق‌و تجربه‌مي‌باشد که‌تا کنون‌واکسن‌مناسب‌قابل‌استفاده‌براي‌عموم‌توليد نگرديده‌است.
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید