سالک بيماري عفوني پوستي بدون درد و تب است که ضايعه آن حدود يک سال طول مي کشد و سپس بهبود مي يابد، و جاي زخم بر جاي مي گذارد.اين بيماري از دير باز در کشور ما به صورت بومي وجود داشته ودر بسياري از مناطق استان خراسان نيز مشاهده مي گردد. عامل ايجاد سالک ليشمانيا ناميده مي شود که يک موجود تک سلولي است. (جزء باکتريها نيست.)

ليشمانيا در بدن موش زندگي مي کند. يک نوع پشه بسيار کوچک به نام پشه خاکي موش را مي گزند و اين انگل وارد بدن پشه مي شود. اين پشه کوچک که قدرت پرواز زيادي هم ندارد چنانچه شخصي را نيش بزند، اين موجود تک سلولي يعني ليشمانيا وارد پوست شخص شده و بيماري سالک را به وجود مي آورد. سالک بدو صورت خشک و مرطوب ديده مي شود. طول پشه خاکي حدود ۳-۲ ميلي متر است.بنابراين از توري هاي با قطر بيش از يک ميلي متر عبور مي کند.پشه پروازهاي کوتاه داشته وحداکثر تا ارتفاع ۲-۱ متر بصورت جهشي پروازمي کند.بيشترين فعاليت پشه هنگام غروب وبعد ازان بوده که از خون انسان وسايرحيوانات وخصوصا زخم هاي سالکي تغذيه مي کند وپس از حدوديک هفته مي تواندعامل بيماري را به ديگري انتقال دهد.بيشترين انتقال در فصول گرم سال صورت مي گيرد.

انواع سالک
سالک خشک يا نوع شهري در بهار و اوايل تابستان شيوع دارد. ابتدا محل گزش پشه خاکي، بصورت يک برجستگي کوچک روي پوست است ولي بعدا بصورت زخم در آمده که قطر آن به چند سانتيمتر هم ممکن است برسد. پس از حدود يک سال اين ضايعه خوب شده و جاي زخم (جاي سالک) از خود به يادگار مي گذارد. چون پشه خاکي بيشتر صورت و دستها را که در معرض اوست نيش مي زند. محل سالک بيشتر در اين مناطق است. مخزن بيماري در نوع شهري انسان است وسگ نيز بطور اتفاقي مبتلا ومي تواند به عنوان مخزن عمل نمايد.

در نوع روستايي يا سالک مرطوب محل ضايعه بيشتر در اندامها است و ضايعه پوستي ترشح زيادي دارد و سطح آن خشک نيست. البته سالک انواع مختلف ديگري هم دارد. اگر کسي سالک مرطوب گرفت پس از بهبودي فقط مصونيت به سالک مرطوب و سالک خشک پيدا مي کند ولي چنانچه سالک خشک گرفت. پس از بهبودي فقط مصونيت به سالک خشک دارد. مخزن اصلي بيماري سالک روستايي جوندگان از جمله موشهاي صحرايي مي باشند.

در بخش انساني، تعداد بيماريهاي مشترک انسان و دام بسيار زياد است که به تنوع گونه هاي جانوري و اثر تماس يا استفاده از فرآورده هاي دامي بستگي دارد.

با اشاره به اينکه سالانه ۲۰ تا ۴۰ مورد به ازاي هر ۱۰۰ هزار نفر ابتلا به سالک در کشور وجود دارد که اين تعداد در ۱۵ تا ۲۰ سال اخير ثابت بوده است ، افزايش تعداد پشه هاي ناقل بيماري در محيط، عدم دفع مستمر زباله ها، جمع کردن کودهاي حيواني در منازل روستايي، وجود ساختمان هاي قديمي، خانه هاي خالي از سکونت، ساختمان هاي نيمه کاره و زندگي در کنار آن، از جمله کانون هاي مهم اين بيماري محسوب مي شود.

شهرستان هاي مشهد، يزد، شيراز، کرمان و تهران قديم به عنوان مناطق شهري و روستاهاي اصفهان گنبد، بم، ايلام، خوزستان، فسا، جهرم، اردکان و منطقه اي از رفسنجان از جمله کانون هاي مهم و شناخته شده اين بيماري است.

در سال ۸۲ تعداد موارد ابتلا به سالک ۲۱ هزار مورد بوده و اين آمار در سال ۸۳ به ۲۷ هزار مورد افزايش يافته که علت آن هم افزايش تعداد نقل و انتقال انسان هاي حساس و ورود آنها به نقاط آلوده و مهاجرت موش و پشه هاي ناقل اين بيماري بوده است.

* مصرف داروهاي فوق درحاملگي، شيردهي ونارسائي کليوي ممنوع است.

۵- تخريب وتسطيح اماکن مخروبه و متروکه

۴- پوشانيدن زخمهاي سالکي به منظور جلوگيري از آلوده شدن پشه خاکي هاي جديد وانتشار بيماري به ديگران