سرماخوردگي به مفهوم عفونت بيني وگلو ميباشد . که معمولا بيضرر بوده و داراي علائمي مانند آبريزش بيني ,گلودرد , سرفه و عطسه  ميباشد.

بيش از200 نوع ويروس در ايجاد سرما خوردگي نقش دارند و بنا براين علائم آن بسته به نوع ويروس ايجاد کننده ميتواند کاملا متفاوت باشد .

بروز سرما خوردگي در افراد بزرگسال بين 4-2 بار در سال و در کودکان, بخصوص در سنين قبل از مدرسه بين 10-6 باردر سال کاملا طبيعي است .افراد مبتلا به سرما خوردگي بايد بعد از 2-1  هفته احساس بهبودي کامل کنند ودر غير اينصورت بايد به پزشک مراجعه نمايند تا از نظر بروز عوارض باکتريال سرماخوردگي مانند عفونت ريه ها , سينوس ها , يا گوش ها مورد بررسي قرار گيرند .

علائم ونشانه هاي سرماخوردگي :
علائم سرما خوردگي معمولا بعد از 3-1 روز بعد از تماس با ويروس سرما خوردگي بروز مي کند  و  شامل اين موارد است:

گرفتگي يا آبريزش بيني
خارش گلو يا گلو درد
سرفه
احتقان
سردر يا بدن درد
آبريزش از چشم
تب پائين
احساس خستگي مختصر
با پيشرفت سرما خوردگي ترشحات بيني ميتواند بتدريج غليظ تر و زرد رنگ ويا سبز رنگ شود

يکي از مشخصه هاي قابل توجه افتراق دهنده ي بين سرما خوردگي و ساير بيماريهاي ويروسي اين است که در سرما خوردگي معمولا تب بالا وجود نداشته و بر خلاف ساير بيماريهاي ويروسي احساس خستگي شديدي وجود ندارد .

 علل سرما خوردگي :
رينو ويروس ها شايع ترين عامل بشمار ميروند که شديدا هم قابل سرايت ميباشند . راه ورود ويروس به بدن  دهان يا بيني است اما در اين بين دستها هم نقش مهمي ايفا ميکنند .

ويروسها بدنبال سرفه ,عطسه و يا حتي حرف زدن در هوا پخش ميشوند .اما از طريق تماس دستها با اشيائي که قبلا دستهاي آلوده به ويروس با آن در تماس بوده(مانند :گوشي تلفن ,ليوان, حوله  ...) نيز قابل انتقال است.بدنبال تماس دست هاي آلوده با چشم ها ؛دهان يا بيني عفونت سرما خوردگي انتقال ميابد.
 
عوامل زمينه ساز سرماخوردگي :
خردسالان و کودکان در سنين قبل از دبستان بسيار مستعد ابتلا به سرما خوردگي ميباشند زيرا هنوز به اکثر ويروسهاي سرماخوردگي مقاومت پيدا نکرده اند . بعلاوه کودکان اکثر اوقات خودرا در جمع ساير کودکان ميگذرانند و در خصوص شستن دستهاي خود و مراقبت دهاني هنگام عطسه و سرفه کمتر توجه دارند .

با افزايش سن نسبت به بسياري از ويروسهاي سرماخوردگي مقاومت ايجادميشود و بنابراين شيوع ابتلا به سرما خوردگي بتدريج و با افزايش سن کاهش ميابد. در بزرگسالان ضعيف شدن سيستم ايمني به هردليل و يا وجود آلرژي ها ميتواند يک عامل زمينه ساز ابتلا به سرما خوردگي به شمار رود.
بروزسرماخوردگي در پائيز و زمستان بيشتر است که علت آن تجمع بيشتر دانش آموزان در کلاسهاي درس و از طرف ديگر خانه نشيني بيشتر در اين فصول است .در مناطقي که فصل زمستان ندارند سرما خوردگي در فصول باراني شايعتر است.
 
چه زماني يک بيمار سرماخورده بايد به پزشک مراجعه نمايد؟

1-     تب بالاي 39 درجه
2-     تب بالا همراه با خستگي يا بدن درد
3-     تب بالا همراه تعريق و لرز يا با سرفه ,همراه خلط رنگي
4-     وقتي که با گذشت زمان علائم بجاي بهتر شدن بدتر شوند يا بيشتر از 10 روز طول بکشند.

اطفال معمولا درطي سرما خوردگي نسبت به بزرگسالان بدحالترند ودچار عوارضي مانند عفونت گوشها ميشوند.

اطفال رادر صورت وجود هر يک از علائم زير بايد نزد پزشک برد:

1-     تب بالاي 39 درجه ,وجود لرز يا تعريق
2-     تبي که بيشتر از 3 روز طول بکشد
3-     وجود استفراغ يا درد شکم
4-     خواب آلودگي غير متعارف
5-     سر درد شديد
6-     وجود تنفس مشکل
7-     گریه مداوم
8-     گوش درد
9-     سرفه مداوم

عوارض سرما خوردگي:
1-عفونت حاد گوش مياني: اين عارضه خصوصا در اطفال نسبتا شايع است و بدنبال ارتشاح باکتري يا ويروس از وراي پرده گوش رخ ميدهد . علائم بصورت گوش درد, ترشحات سبز يا زرد رنگ از بيني و برگشت تب پس از يک بهبودي نسبي از سرماخوردگي ميباشد . ممکن است بيقراري هم وجودداشته باشد.
2-خس خس سينه : در بيماران آسمي سرماخوردگي ميتواند باعث ايجاد خس خس سينه شود.
3-سينوزيت
4-ساير عفونت هاي ثانويه مثل گلودر چرکي, سينه پهلو, برونشيت در بزگسالان و خروسک دراطفال

 بروز هر کدام از عوارض فوق نيازمند مراجعه به پزشک جهت درمان ميباشد.

درمان سرماخوردگي:
در واقع هيچ راه درمان قطعي براي سرماخوردگي وجود ندارد و اين بيماري بايد خود بخود خوب شود..آنتي بيوتيک ها و داروهاي مشهور به سرما خوردگي هيچکدام فايده اي نداشته و البته اکثرا داراي عوارضي ميباشند.

با اينحال در مورد بعضي درمان هاي معمول نکاتي ذکر ميگردد:

1-مسکن ها :مانند استامينوفن که براي کاهش درد و تب استفاده ميشود البه مصرف زياد آن ميتواند براي کبد عارضه دار باشد.

2-قطره ها و اسپري هاي ضداحتقان بيني :بزرگسالان از اين داروها براي مدت طولاني نبايد استفاده کنند زيرا خودشان ميتوانند ايجاد احتقان و التهاب مخاط بيني و گرفتگي بيني نمايند و در خصوص اطفال بايد گفت که از اين داروها اصلا نبايد استفاده کرد.

3-شربت هاي ضد سرفه :مصرف اين شربت ها توسط انجمن پزشکان متخصص ريه در آمريکا به شدت نهي شده است و معتقدند اين داروها هيچ تاثيري در درمان علت اصلي سرفه در سرما خوردگي ندارد .انجمن فوق مصرف هرگونه داروي ضد سرماخوردگي و شربت سينه را در اطفال زير 14 سال مبتلا به سرما خوردگي به شدت نهي کرده است .مرکزکنترل بيماريها در آمريکا تجويز داروهاي ضد سرفه و سرما خوردگي را در بچه هاي زير2 سال ممنوع کرده است. سرفه هاي ايجاد شده بدنبال سرما خوردگي معمولا تحت هر شرايطي 3-2 هفته طول کشيده و با هيچ داروئي قابل کنترل نمي باشد  . اگر بيش از اين طول بکشد حتما نيازمند ويزيت پزشک است .

4-ويتامين C و روي : مصرف اين ويتامين اثري د رشيوع سرما خوردگي ندارد اما تاثير کمي در روي کاهش مدت و شدت علا ئم سرماخوردگي دارد . طبق بعضي از مطالعات مصرف قرص هاي روي تا حدودي باعث کاهش علائم سرما خوردگي شده است .

پيشگيري از سرماخوردگي :
بدليل تنوع و تعدد ويروس هاي ايجاد کنندهسرما خوردگي ؛ هيچ واکسن موثري عليه سرما خوردگي وجود ندارد .. اما انجام بعضي از مراقبت ها تا حدودي ميتواند مانع از گسترش ويروس ها شود :

1-شستن دست ها : بايد دستها را چندين بار در روز و به طور کامل با آب و صابون شست .

2-شستن و ضد عفوني کردن وسايل خانه مثل وسايل آشپزخانه ؛حمام ؛ و وسايل بازي بچه ها

3-استفاده از دستمال کاغذي در موقع سرفه و عطسه صورت گرفته و سپس دستمال دور انداخته شده و دستها شسته شود. بايدبه بچه ها آموزش داد که زماني که دستمال ندارند ؛ هنگام سرفه و عطسه بجاي دستها ؛ گودي آرنج را بجاي دستانشان جلوي دهان خود بگيرند.

4-از ظروفي مانند ليوان و قاشق بصورت مشترک استفاده نشود

5-از تماس طولاني با افراد سرما خورده اجتناب گردد.

6-دقت لازم در مورد بهداشت مهد کودک ها انجام گرفته و از ورود کودکان بيمار به آنجا ممانعت بعمل آيد.

تغذيه و ساير مراقبت هاي لازم در زمان سرما خوردگي :

1- مصرف مايعات مانند آب ,آّب ميوه ,چاي , سوپ , و مانند آن در طي سرما خوردگي توصيه ميشود تا جايگزين مايعات از دست رفته از راه ترشحات و تب شوند . مصرف الکل و سيگار باعث تشديد علائم ميشود .

2- مصرف سوپ مرغ : امروزه معلوم شده است که سوپ مرغ اولا بعنوان يک ضد التهاب عمل ميکند و ثانيا باعث تسريع تخليه مخاط و ترشحات از بيني و بهبودي احتقان ميشود که اين مسئله باعث کاهش مدت زمان تماس ويروس ها با مخاط پوششي بيني ميگردد و در بهبود علائم موثر است.

3- استراحت : اگر بيمار دچار تب , سرفه هاي شديد ,و بيحالي ميباشد حتما در خانه استراحت نمايد . حداقل فايده آن اين است که ديگران را مبتلا نميکند ؛و در محل کار حتما از ماسک استفاده نمايد.

4- تنظيم دما و رطوبت اتاق : دماي اتاق بايد گرم بوده و داغ نباشد و اگر هوا خشک است ا زيک مرطوب کننده استفاده شود .البته دستگاه رطوبت ساز بايد تميز باشد تا محلي براي رشد ميکروبها و قارچ ها نگردد.

5- تسکين گلو درد : غرغره کردن آب نمک گرم يا نوشيدن مخلوط آب ليمو ترش با عسل به تسکين گلو درد و کاهش سرفه ها کمک ميکند .

6- استفاده از قطره هاي بيني نمکي باعث کاهش احتقان بيني ميشود و خصوصا در اطفال به غذا خوردن و خواب بهتر آنها کمک ميکند.
به نقل از تبيان