سرطان استخوان از سنين شيرخوارگي تا سالمندي مي تواند ايجاد شود و سبب فلج عضو و يا مرگ فرد مبتلا شود . سرطان استخوان به سارکوم Sarcome نيز شهرت دارد و در تمام دنيا شايع است . سرطانهاي ديگر بدن از جمله سرطان پستان ، ريه ، پروستات ، تيروئيد و کليه ها نيز قادرند به استخوانها منتقل شده و آن را تخريب کنند .

 سرطان استخوان زماني اتفاق مي افتد که سلولهاي استخوان ساز دچار مشکل شوند. هر ساله در ايالات متحده، اين سرطان به شکل تومر استخواني در بيش از دو هزار نفر تشخيص داده مي شود. اين سرطان در کودکان و نوجوانان شايع تر است و در افراد بزرگسال به خصوص هرچه پيرتر مي شوند، کمتر ديده مي شود اما دليل بر اين نيست که اصلاً براي بزرگسالان اتفاق نيفتد. سرطان استخوان  متاستاتيک در بزرگسالان شايع تر است. اين نوع سرطان از يک ناحيه سرطاني ديگر به استخوانها شيوع مي يابد.

سرطان استخوان انواع مختلف دارد. شش نوع متداول دارد که با استئوسارکوم شروع مي شود. اين متداولترين نوع سرطان استخوان است و بيشتر در جنس مذکر بين سن ۱۰ تا ۲۵ سالگي اتفاق مي افتد. معمولاً تومرهاي استخواني در استخوانهاي دراز دستها و پاها، اطراف زانوها و شانه ها ايجاد مي شود. احتمال پخش شدن اين سرطان به ريه ها بسيار زياد است.  احتمال زنده ماندن در ۵ سال، ۶۵% مي باشد.

يک نوع بسيار حاد سرطان استخوان تومور اوينگ است که معمولاً در بچه هاي بين ۴ تا ۱۴ سال اتفاق مي افتد. اين نوع سرطان نيز در جنس مذکر شايع تر است و به ندرت در افراد بالاي ۳۰ سال اتفاق مي افتد. اين سرطان معمولاً در وسط استخوانهاي دراز دستها و پاها خود را نشان مي دهد. احتمال زنده ماندن در سه سال تقريباً ۶۵% مي باشد.

کندروسارکوم تومر سرطاني است که تقريباً يک چهارم همه تومرهاي بدخيم را شامل مي شود و دومين نوع جدي سرطان استخوان به حساب مي آيد. اين سرطان در سلولهاي غضروفي ايجاد مي شود و به طور شگفت انگيزي غيرقابل پيشبيني است. اين تومرها ممکن است پخش شونده باشند و يا روند شکل گيري کندي داشته باشند. در آندسته از سرطانها که روند شکل گيريشان کندتر است احتمال زنده ماندن تقريبا ۹۰% است. در دسته ديگر که شکل گيري سريع دارند شانس زنده ماندن در ۵ سال فقط ۳۰% است.

فيبروسارکوم يکي از انواع نادر سرطان استخوان است و در بزرگسالان بين ۳۵ تا ۵۵ سال اتفاق مي افتد. اين سرطان معمولاً در استخوانهاي پا و پشت زانو اتفاق مي افتد و در مردها شايع تر است. کوردما نيز يکي از سرطان هاي نادر استخوان است که شانس زنده ماندن آن خيلي بالا نيست. اين سرطان هم در مردها شايعتر است و معمولاً بعد از ۳۰ سالگي اتفاق مي افتد.

علائم سرطان استخوان باگذشت زمان وخيم تر مي شوند. مهمترين علامت آن درد است. اين دردها در ابتدا بيشتر شب ها يا در زمان فعاليت اتفاق مي افتند. علائم سرطان استخوان ممکن است چند هفته، چند ماه يا حتي سالها طول بکشد. گاهي اوقات مي توان اين تومرها را به شکل يک توده يا غده دقيقاً روي استخوان يا بافت هاي اطرافش حس کرد.

ساير علائم سرطان استخوان عبارتند از: تب، سرد شدن بدن، عرق کردن در شب، و کاهش وزن بي دليل. اما اين علائم اگر تومر سرطاني به قسمت هاي ديگر بدن سرايت نکرده باشد، چندان متداول نيستند. گاهي اوقات سرطان استخوان هيچ نشانه خاصي ندارد. اين سرطان معمولاً در چکاپ هاي معمولي تشخيص داده مي شود.


● علت ايجاد سرطان استخوان
اختلالات ژنتيکي و تغييراتي که در قسمت هاي خاصي از هسته سلولي صورت مي گيرد باعث تبديل پروتئين هاي غيرفعالي به نام پروتوانکوژن به نوع فعال آن به نام انکوژن ها مي شود. انکوژن ها پروتئين هايي را در سلول توليد مي کنند که نظم کنترل شده تکثير سلولي را تحت تاثير قرار داده و باعث ازدياد سلولي و تکثير بيش از حد آنها در بدن مي شوند که به آنها تومور استخواني مي گويند. اينکه چه عواملي باعث اين اختلالات ژنتيکي مي شوند هنوز به خوبي مشخص نشده است. برخي عوامل محيطي مانند تابش اشعه هاي يونيزان و برخي مواد شيميايي و همچنين برخي از ويروس ها در اين امر مقصر شناخته شده اند.

● تومور استخواني چيست ؟
اگر سلول هاي استخوان ساز بدن که به آنها استئوبلاست نيز گفته مي شود شروع به تکثير غيرعادي و غيرقابل کنترل کنند توده استخواني در محل ايجاد مي شود که به آن تومور استخواني گفته مي شود. بيماران برحسب محل توده و يا قابليت دست اندازي آن به نقاط ديگر بدن از خود علائم خاص آن بيماري را نشان مي دهند.

● انواع تومورهاي استخواني
تومورهاي استخواني مي توانند اوليه و يا ثانويه باشند. تومورهاي اوليه توده هايي هستند که به طور اوليه از تکثير سلول هاي استخوان ساز در محل ايجاد مي شوند. اگر تومورهاي غيراستخواني با سرايت به سيستم اسکلتي آن را دچار تخريب کنند به آن تومور ثانويه استخوان گفته مي شود. اين نوع تومورهاي ثانويه و يا تومور هاي متاستاتيک استخوان برخلاف نوع اوليه آن در سنين بالا ديده شده و يک نمونه بارز آن سرايت سرطان پستان به سيستم اسکلتي در خامن هايي است که قبلا به دليل سرطان پستان درمان شده اند.

تومورهاي اوليه که در اين مطلب منحصرا در مورد آنها بحث خواهد شد مي توانند خوش خيم بوده و يا سير بدخيمي و سرطاني داشته باشند. تومورهاي اوليه خوش خيم که انواع کيست هاي استخواني نيز از آن دسته هستند بسيار شايع تر از انواع بدخيم بوده و تمايل دارند تا به صورت خودبه خود بهبودي کامل پيدا کنند. در مقابل تومورهاي اوليه بدخيم احتياج به درمان هاي دارويي و جراحي داشته و در سير خود تمايل دارند تا از محل ابتدايي خود جدا شده و در نقاط ديگر بدن ايجاد توده بکنند که به اين قابليت آنها متاستاز گفته مي شود و اکثرا اين حالت در ريه ها اتفاق مي افتد. شايع ترين نوع سرطان اوليه استخوان استئوسارکوم ناميده مي شود.

● علائم سرطان استخوان
درد، نخستين علامت و شروع آن خفيف است که با مسکن هاي معمولي نيز بر طرف مي شود. با توجه به اينکه اين تومور ها اکثرا در افراد جوان و فعال ايجاد مي شود و در اين مرحله معمولا کوفتگي ها و ضربات حين ورزش را اشتباها عامل ايجاد درد قلمداد مي کنند. به تدريج بر شدت درد افزوده شده و در نهايت درد حالت مداوم و طاقت فرسايي پيدا مي کند و بخصوص درد شبانه شديد اکثرا مانع از آن مي شود که بيمار به خواب برود و يا پس از خواب از شدت درد بيمار بيدار مي شود. در اين مرحله رشد تومور سريع بوده و به بافت نرم اطراف نيز دست اندازي مي کند و ايجاد تورم در ناحيه را مي کند. پس از ايجاد ورم است که خانواده ها متوجه جديت موضوع شده و به پزشک مراجعه مي کنند که در نتيجه با انجام راديولوژي هاي خاص بيماري تشخيص داده مي شود.

برآمدگي در محل استخوان،گرم شدن ناحيه تورم،نازک شدن جدار استخوان و خوردگي استخوان ، کم خوني و ضعف عمومي،براق شدن پوست در سطح تومور از علائم ديگر سرطان استخوان مي باشند.

● راه هاي تشخيص بيماري
وجود درد و تورم در اندام يک فرد جوان پزشک را بر آن مي دارد که با عکسبرداري ساده چرخه تشخيصي بيماري را شروع کند. معمولا يک راديوگرافي ساده براي تشخيص تومور استخواني کفايت مي کند اگرچه روش هاي پيشرفته راديولوژيک (، سي تي اسکن ، MRI، اسکن هسته اي ، تستهاي اختصاصي و آزمايشگاهي ، بيوپسي از تومور) جهت ارزيابي وسعت ضايعه لازم است. بيماران مبتلا به سرطان استخوان بر خلاف مبتلايان به سرطان هاي احشائي و خون حال عمومي خوبي دارند و به جز موارد نادر علائمي مانند تب کاهش وزن و بي حالي در مراحل اوليه ديده نمي شود. هيچ يافته آزمايشگاهي نيز در تاييد اين بيماري وجود ندارد و قطعي ترين راه تشخيصي انجام نمونه برداري از تومور استخوان است که اين کار بايستي توسط همان پزشکي صورت گيرد که جراحي نهايي را بر روي بيمار انجام خواهد داد.

● نقش توارث و ژنتيک در ايجاد سرطان استخوان چيست و آيا افراد ديگر خانواده در معرض ابتلا مي باشند؟

انطور که گفته شد تغييرات ژنتيکي عامل اصلي ايجاد اکثر تومرهاي بدخيم ميباشند  ولي سرطان استخوان ارثي نمي باشد و اين بدان معني است که اين تغييرات ژنتيکي پس از تولد در سلولها ايجاد ميشود و از پدر و مادر به فرزندان منتقل نمي گردد. همچنين سرطان استخوان مسري نبوده و امکان ابتلا افراد ديگر خانواده برابر با افراد ديگر جامعه مي باشد و بيشتر از آنها نيست.

● درمان سرطان استخوان
درمان سرطان استخوان نياز به همکاري تيم هاي مختلف پزشکي و غيرپزشکي دارد. از بين پزشکان جراحان ارتوپدي که در جراحي تومور هاي ارتوپدي دوره هاي تکميلي ديده اند در راس کار قرار مي گيرند.

در کنار آنها پزشکان متخصص خون و انکولوژي، متخصصان پرتودرماني، راديولوژيست ها و پاتولوژيست ها قرار مي گيرند. علاوه بر گروه پزشکي، مددکاران اجتماعي، متخصصان ساخت ارتوز و پروتز، روان شناسان و فيزيوتراپيست ها نقش مهمي در تکميل تيم درماني دارند. بيمار مبتلا به سرطان استخوان نياز به انجام شيمي درماني قبل و بعد از عمل و گاهي انجام راديو تراپي خواهد داشت. هدف از انجام جراحي خارج کردن ضايعه تومورال به طور کامل و با حاشيه مطمئن از بدن بيمار است.

● راه هاي پيشگيري
عدم تماس با ترکيبات راديواکتيو و هسته اي . در صورتي که استعداد ژنتيکي وجود داشته باشد انجام آزمايشات طبي در هر ۶ ماه توصيه مي شود .

● سرطان استخوان در چه کساني و در کدام قسمت از بدن شايع تر است؟
متاسفانه سرطان اوليه استخوان اکثرا در گروه سني نوجوان و جوان و بين ۱۰ الي ۳۰ سالگي شايع است. نسبت ابتلا در دختران و پسران مساوي است. شايع ترين محل بروز تومور در اطراف زانو، اطراف شانه و لگن خاصره است.

● نقش توارث و ژنتيک در ايجاد سرطان استخوان
همان طور که گفته شد تغييرات ژنتيکي عامل اصلي ايجاد اکثر تومورهاي بدخيم هستند ولي سرطان استخوان ارثي نيست و اين بدان معني است که اين تغييرات ژنتيکي پس از تولد در سلول ها ايجاد مي شود و از پدر و مادر به فرزندان منتقل نمي شود. همچنين سرطان استخوان مسري نبوده و امکان ابتلا افراد ديگر خانواده برابر با افراد ديگر جامعه است و بيشتر از آنها نيست.

● آيا مي توان از بروز سرطان استخوان جلوگيري کرد؟

با توجه به اينکه علت اصلي ايجاد سرطان استخوان ناشناخته است به نظر مي رسد نتوان از ابتلا به آن پيشگيري کرد ولي اجتناب از اشعه يونيزان و برخي مواد شيميايي خاصي که در ايجاد تومور هاي استخوان موثر شناخته شده اند از ابتلا به سرطان استخوان جلوگيري مي کند.

● تعداد مبتلايان به سرطان استخوان
اگرچه آمار دقيقي در دست نيست ولي تصور مي شود که از هر يک ميليون نفر جمعيت کشور در يک سال تعداد ۱۰ مورد بيمار، مبتلا به سرطان اوليه استخوان مي شوند. با اين حساب تعداد مبتلايان به سرطان استخوان در کشور ما ساليانه حدود ۷۰۰ نفر است .

●  اوستئوسارکوم
اوستئوسارکوم شايعترين سرطان استخوان است و در بين کودکان نيز سومين نوع متداول سرطان محسوب ميشود.
اگرچه ساير انواع سرطانها در نهايت ميتوانند به بخشهاي مختلف از اسکلتبندي بدن گسترش پيدا کنند اما اوستئوسارکوم يکي از معدود انواع سرطانهاي استخواني است که در واقع از استخوانها آغاز شده و گاهي نيز به ساير قسمتها و بافتهاي بدن پيشرفت ميکند.
از آنجا که اوستئوسارکوم معمولا از سلولهاي اوستئوبلاست – سلولهاي موجب رشد استخوانها ميشوند – آغاز ميشود لذا عمدتا نوجواناني را مبتلا ميکند که در سن رشد قرار دارند.
لازم به ذکر است پسران به مراتب بيشتر از دختران به اين سرطان بدخيم استخواني مبتلا ميشوند و شايعترين نوع اين سرطان زانوها را مبتلا ميکند.
بيشتر موارد ابتلا به اوستئوسارکوم از خطاهاي تصادفي و غير قابل پيشبيني در مولکول وراثتي DNE موجود در سلولهاي استخواني در زمانهاي تراکم رشد استخوانها ناشي ميشود.
در حال حاضر روش موثري براي پيشگيري از ابتلا به اين نوع سرطان وجود ندارد، اما با تشخيص و درمان به موقع و مناسب بيشتر کودکان مبتلا به آن بهبود پيدا ميکنند.

- خطر ابتلا به اوستئوسارکوم در دوران کودکي؛
اوستئوسارکوم اغلب در پسران نوجوان شايع است و شواهد نشان ميدهد که در نوجواناني که بلند قدتر از حد متوسط همسالان خود هستند، خطر ابتلا به بيماري به مراتب بيشتر است.
همچنين احتمال ابتلا به اين سرطان در کودکاني که يکي از سندرمهاي نادر سرطان را به ارث برده باشند بيشتر است.
از سوي ديگر از آنجا که قرار گرفتن در معرض اشعه نيز يکي ديگر از دلايل ايجاد جهش ژنتيکي در مولکول DNE است از اين رو کودکاني هم که در مرحله اوليه درمان سرطان تحت پرتودرماني قرار ميگيرند در معرض بيشتر ابتلا به اوستئوسارکوم هستند.

- علائم اوستئوسارکوم؛
شايعترين علائم اين سرطان درد و تورم در دست و پاي کودک است. اين مشکلات اغلب در استخوانهاي بلندتر بدن مانند استخوانهاي بالا يا پايين زانو و در بالاي دست در نزديکي شانه ها بروز ميکند.
اين احساس درد ممکن است در هنگام ورزش کردن يا به هنگام شب تشديد شده و پس از گذشت چندين هفته از آغاز درد ناحيه دردناک شده متورم و بزرگ ميشود.
در صورتي اين سرطان در پاها بروز کند کودک ممکن است پس از مدتي دچار لنگي بي دليل شود.
همچنين در برخي موارد اولين علامت بيماري شکستگي بازو يا پا است و علت آن اين است که سرطان استخوانها را تضعيف کرده و آنها را مستعد شکستگي ميکند.
اگر کودک يا نوجوان شما هر يک از علائم بالا را دارد بايد فورا با پزشک متخصص موضوع را درميان بگذاريد.

- نحوه تشخيص اوستئوسارکوم؛
براي تشخيص اين سرطان پزشک کودک شما احتمالا از يک آزمايش جسمي، به دست آوردن جزئيات درباره سابقه پزشکي بيمار استفاده کرده و نيز براي تشخيص تغييرات ايجاد شده در ساختار استخوانهاي بيمار از راديوگرافي استفاده ميکند.

همچنين ممکن است به منظور آزمايش تومور در آزمايشگاه به نمونهبرداري (بيوپسي) از استخوان نياز باشد.

در مراحل پيشرفتهتر نيز از آزمايشات تخصصي تر در اين زمينه استفاده خواهد شد.

- نحوه درمان اوستئوسارکوم؛
درمان اوستئوسارکوم در کودکان شامل جراحي به منظور برداشتن سلولهاي سرطاني و يا تومورها و يا شيميدرماني به معني استفاده از داروهاي خاص پزشکي براي کشتي سلولهاي سرطاني است

برداشتن سلولهاي سرطاني همزمان با شيمي درماني ميتواند به از بين بردن باقي مانده هاي اين سلولها در بدن کمک کند.

به نقل از پزشكان بدون مرز