اسهال و استفراغ از بيماريهاي شايع دوران کودکي هستند و با وجود اينکه در بزرگسالي هم اتفاق مي افتند، اما بروز آن در بچه ها و به خصوص دوران شيرخوارگي بسيار مهم تلقي ميشود.

قصد من از نگارش اين يادداشت، آموزش نکاتي اساسي در پيشگيري از آن است چون تأکيد روي اسهال و استفراغ به علت عوارضي است که بر جاي مي گذارند.

اگر بتوانيد از بروز آنها جلوگيري کنيد و يا لااقل از بروز عوارضي مانند کمآبي ناشي از آن پيشگيري کنيد، بهترين اقدام را در روند درمان انجام دادهايد. اما چطور ميتوانيد اين کار را انجام دهيد.

اول از همه بايد بدانيد بچه ها تا پيش از شش ماهگي تنها بايد با شير مادر تغذيه شوند. شيوع اسهال و استفراغ در کودکاني که از شيشه و پستانک استفاده مي کنند، بيشتر است، چون اين وسايل به راحتي آلودگيها را انتقال مي دهند. چه دستهاي آلودهاي که پستانک يا سرشيشه را بارها در دهان کودک مي برد!

اغلب موارد اسهال از نوع ويروسي است، ولي اگر اسهال ميکروبي و انگلي اتفاق بيفتد، بايد خيلي مواظب باشيد، چون غير از عارضه کمآبي، با تب و وجود خون در مدفوع نيز همراه است. بنابراين اگر کودک شما دلپيچه دارد و خون و بلغم (تکه هاي سفيد رنگ) در مدفوع او مي بينيد، موضوع را جدي گرفته و به پزشک مراجعه کنيد تا با تشخيص سريع و تجويز آنتيبيوتيک اختصاصي، روند درمان تسريع شود.
شما براي جلوگيري از عوارض کمآبي و افت فشار خون احتمالي و يا حتي شوک، بايد حتماً از پودر او.آر.اس (  (ORSاستفاده کنيد. يک بسته ي آن را در يک ليتر آب جوشيده حل کرده و خنک کنيد و با قاشق يا فنجان به کودک بدهيد. مبادا آن را در شيشه شير بريزيد. سعي کنيد هر چند دقيقه يک قاشق به او بدهيد، به خصوص اگر کودک استفراغ مي کند. کودک مبتلا به کمآبي، با ميل و رغبت از اين مايع معجزهآسا خواهد نوشيد.

دادن تکه هاي خرد شده يخ (يخ پودري شکل) نيز مناسب است. او.آر.اس نه تنها آب، بلکه املاح اساسي مثل سديم و پتاسيم را داراست.

تغذيه کودک شيرخوار را همچنان با شير مادر ادامه بدهيد و اگر غذا مي خورد، لزومي به پرهيز غذايي نيست. همه چيز بخورد، ولي مايعات شيرين که تشديد کننده اسهال است را قطع کنيد و به جاي آن دوغ و ماست به کودک بدهيد.

اگر آبميوه دوست دارد، حتماً به طور طبيعي، آن را در منزل تهيه کنيد و مصرف نوع آماده صنعتي آن ممنوع است.

ميوه سيب خيلي خوب است اما آب سيب به بچه ندهيد.

بهترين مايع آب و او.آر.اس است.

نکته:
چندي پيش شرکت توليدکنندهاي براي بهبود طعم بد او.آر.اس، مواد طعمدار به آن افزوده بود که اين اشتباه جبراننشدني است، چون بچهاي که حتي کمآبي ندارد، از طعم آن خوشش مي آيد و با نوشيدن آن، تنظيم املاح سديم و پتاسيمدر بدنش به هم ميخورد که اين مشکلآفرين خواهد بود.

دکتر محمد علي نيلفروشان- فوق تخصص ژنتيک کودکان

استاد دانشگاه علوم پزشکي ايران