اگر چه افزايش مقدار آهن در بدن بيماران تالاسمي، به دليل تزريق خون است، با اين حال افزايش جذب آهن از غذا نيز باعث افزايش ميزان آهن بدن مي شود.

در افراد سالم فقط مقدار کمي از آهن مواد غذايي جذب بدن مي شود، اما در افراد کم خون  جذب آهن افزايش مي يابد. در بيماران تالاسمي نيز به علت کم خوني، جذب آهن مواد غذايي بيشتر است.

بنابراين بيماران عزيز، بهتر است رژيم غذايي خود را طوري تنظيم کنند که آهن کمتري از غذا جذب بدن شود.

چگونه مي توان جذب آهن مواد غذايي را کاهش داد؟

انواع آهن
در رژيم غذايي روزانه دو نوع آهن وجود دارد:

- آهن هِم يا HEME IRON (آهن موجود در گوشت)

- آهن غيرهِم يا NON-HEME IRON (آهن موجود در مواد غيرگوشتي)

آهن هِم (HEME IRON )
اين نوع آهن در انواع گوشت قرمز،  ماهي و قسمت هاي تيره ي گوشت مرغ و بوقلمون وجود دارد. جگر و قلوه نيز منابع غني از آهن نوع هِم هستند.

آهن هِم به آساني مورد استفاده ي بدن قرار مي گيرد و جذب آن در بدن زياد است (به طور متوسط 35 درصد آهن گوشت، جذب بدن مي شود).

بنابراين بهتر است بيماران تالاسمي مصرف اين مواد غذايي را محدود کرده و به جاي گوشت قرمز از پروتئين هاي گياهي يا از قسمت هاي سفيد مرغ که حاوي آهن کمتري است، استفاده کنند.

جذب آهن هِم کمتر تحت تاثير ترکيب رژيم غذايي قرار مي گيرد. با اين حال  کلسيم  موجود در شير، ماست، پنير و خامه، جذب "آهن هِم" را تا حدي کاهش مي دهد.

پس بهتر است در طبخ غذا از شير يا پنير استفاده شود يا غذاي خود را همراه با مقداري ماست  مصرف کنيد.

آهن غيرهِم (NON-HEME IRON)
اين نوع آهن در بسياري از مواد غذايي وجود دارد، از جمله در زرده ي تخم مرغ،  شکلات، غلات، حبوبات، سبزي ها، ميوه ها، ريشه هاي غده اي (مثل سيب زميني  و هويج)، ميوه هاي خشک مثل کشمش، برگه ي هلو و آلو و انجير  خشک.

جذب"آهن غيرهِم" بسيار کمتر از جذب "آهن هِم" است. (به طور متوسط حدود 3 تا 8 درصد).

جذب "آهن غيرهِم" به راحتي تحت تاثير ساير غذاها قرار مي گيرد؛ بدين معنا که بعضي از غذاها اگر همراه با غذاهاي حاوي "آهن غيرهِم" مصرف شوند، باعث افزايش جذب اين نوع آهن و بعضي باعث کاهش جذب اين نوع آهن مي شوند.

به دليل وجود "آهن غير هِم" در بسياري از غذاها، خودداري از مصرف غذاهاي حاوي اين نوع آهن مشکل است.بنابراين بهتر است بيماران تالاسمي رژيم غذايي خود را با دريافت بيشتر غذاهايي که جذب آهن غيرهِم را کاهش مي دهند و مصرف کمتر غذاهايي که جذب اين نوع آهن را افزايش مي دهند، متعادل کنند.

حال مي خواهيم بدانيم چه غذاهايي جذب "آهن غير هِم" را افزايش و چه غذاهايي آن را کاهش مي دهند؟

غذاهايي که جذب آهن غيرهِم را افزايش مي دهند:

* مواد غذايي حاوي ويتامينC
 ويتامينC عامل افزايش دهنده ي جذب آهن است. ويتامينC در ميوه ها (به ويژه در مرکبات  و گوجه فرنگي) و سبزي ها (جعفري، شاهي، شنبليله، تره، شبت، گل کلم، فلفل دلمه اي و...) يافت مي شود.

سبزي ها ي پخته شده حاوي ويتامينC کمتري مي باشند. براي مثال مصرف يک عدد پرتقال  يا 100 گرم سبزي خوردن همراه با غذا جذب آهن را دو برابر خواهد کرد.

بنابراين بيماران تالاسمي عزيز بهتر است از مصرف ميوه ها و سبزي ها به همراه وعده ي غذايي يا بلافاصله پس از آن خودداري کنند.

اما از آنجايي که ميوه ها و سبزي ها، حاوي انواع ويتامين ها و آنتي اکسيدان ها  مي باشند و مصرف آن ها ضروري است، بهتر است در بين دو وعده ي اصلي غذا (به عنوان ميان وعده) مصرف شوند.

* گوشت قرمز، گوشت پرندگان، ماهي و ساير غذاهايي دريايي

اين گروه از مواد غذايي نه تنها حاوي مقدار زيادي آهن از نوع هِم مي باشند، بلکه باعث افزايش جذب آهن غيرهِم از ساير غذاها نيز مي شوند.

* ترشي ها مثل سرکه
غذاهايي که جذب آهن غيرهِم را کاهش مي دهند:

* غلات سبوس دار

 سبوس گندم، ذرت ، جو دو سر، برنج  و حبوباتي مثل سويا ، لوبيا، عدس  و نخود باعث کاهش جذب آهن غيرهِم مي شوند. البته بايد به خاطر داشت که ويتامين C مي تواند اين اثر را خنثي کند.

بنابراين خوب است که مقدار زيادي غلات در رژيم غذايي روزانه گنجانده شود.

*چاي و قهوه
 چاي  و قهوه  جذب آهن غيرهِم را کاهش مي دهند. بنابراين خوب است بيماران تالاسمي عزيز به همراه وعده هاي غذايي يک فنجان چاي پررنگ يا قهوه بنوشند.

* محصولات لبني
 شير،  پنير و ماست جذب آهن را کاهش مي دهند. همچنين کلسيم موجود در اين مواد غذايي براي پيشگيري از پوکي استخوان  نيز اهميت دارد.

بنابراين تا جايي که ممکن است مصرف لبنيات را در رژيم غذايي بگنجانيد. به خصوص ترکيباتي مانند: شير قهوه، شير چاي، ساندويچ پنير، ماکاروني پنير، شير برنج و آش ماست براي بيماران عزيز بسيار مناسب است.

معاونت آموزش و پژوهش سازمان انتقال خون ايران