لوزوالمعده غده مختلط برونريز و درونريزي است که در انحناي دوازدهه روده کوچک قرار گرفته و از نظر آناتومي داراي سه قسمت است. سر لوزوالمعده که در انحناي دوازدهه قرار گرفته و تنه و دم لوزوالمعده. پانکراس از بيرون توسط کپسولي از بافت همبند پوشيده شده که استطالههايي از آن به درون غده نفوذ کرده و آن را به لبولهاي نامشخصي تقسيم ميکند. بافت همبند بين لبولي حاوي جسمکهاي پاسيني و گانگليون ميباشد. اين غده داراي ترشحات بسياري است که براي هضم مواد غذايي مورد نياز هستند.

اين قسمت در لوزوالمعده از نوع خوشهاي مرکب است که از آسينيهاي ترشحي و مجاري تشکيل يافته است. آسينيهاي ترشحي از نوع سروزي هستند و از تعدادي سلول هرمي تشکيل شدهاند که سلولها در قسمت راسي خود حاوي ذرات زيموژن (پيشساز) ميباشند. آسينيها توسط غشا پايه و الياف رتيکولر احاطه شدهاند و ترشحات خود را به درون مجاري رابط (intercalated duct) تخليه ميکنند. اين مجاري که از درون آسيني شروع ميشوند، توسط سلولهاي مکعبي کوتاه مفروش شدهاند. به همين دليل در مقاطع بافتي ، سلولهاي ابتدايي مجاري رابط در مرکز آسينيها مشاهده شده و سلولهاي مرکز آسيني ناميده ميشوند.

پراکنده در بين آنها سلولهاي جامي و انترو اندوکرين نيز ديده ميشوند.

اين ترشحات شامل آب ، يونها ، بيکربنات و آنزيمهاي گوارشي مانند تريپسينوژن ، کيموتريپسينوژن و کربوکسي پپتيداز (براي مواد پروتئيني) ، ريبونوکلئاز ، دزاکسي ريبونوکلئاز (براي اسيدهاي نوکلئيک) ، ليپاز و فسفوليپاز (براي مواد چربي) ، آميلاز (براي مواد قندي) و الاستاز ميباشد. ترشحات پانکراس توسط سيستم خودمختار پاراسمپاتيک (شاخهاي ازعصب واگ) که به سلولهاي ترشحي ختم ميگردند و همچنين هورمون سکرتين و هورمون کولهسيستوکينين کنترل ميگردد. اين هورمونها پس از ترشح کيموس معدي به دوازدهه از سلولهاي انترو اندوکرين اپيتليوم دوازدهه ترشح ميشوند.

اين بخش از حدود يک ميليون جزاير لانگرهانس تشکيل شده است که با ميکروسکوپ نوري به صورت تودههاي روشن در بين آسينيها ديده ميشوند. جزاير لانگرهانس متشکل از طنابهاي سلولي و مويرگهاي منفذدار در بين آنها ميباشند که مجموعا توسط الياف رتيکولر ، احاطه شدهاند. سلولها و رگها در جزاير لانگرهانس بوسيله رشتههاي سمپاتيک ، عصب دهي شدهاند.

معدودي سلول از نوع سلولهاي APUD نيز در پانکراس يافت ميشوند که عواملي مانند "مولتيلين" و سروتونين ترشح ميکنند.

انسولين هورموني پروتئيني است و از سلولهاي بتا جزاير لانگرهانس ترشح ميشود. ساختمان آن از دو زنجيره پلي پپتيدي B و A ساخته شده است که بوسيله پيوندهاي ديسولفور به يکديگر متصل شدهاند. انسولين به صورت پيش هورمون ساخته ميشود و پس از تغيير و تحولاتي که بر روي ساختمان آن در شبکه آندوپلاسمي و دستگاه گلژي صورت ميگيرد به صورت هورمون بالغ درميآيد. اعمال انسولين شامل موارد زير است: فعال کننده تجزيه گلوکز ، مهارکننده تجزيه گليکوژن ، مهار کننده ساخت گلوکز از مواد غير قندي ، افزايش ساخت اسيدهاي چرب ، فعال کننده ساخت چربي و پروتئين و ... .

گلوکاگن هورموني است که از سلولهاي آلفا جزاير لانگرهانس ترشح ميشود. اين هورمون هم مانند انسولين به صورت پيش ساز ساخته شده و پس از تغيير و تحولاتي به هورمون بالغ تبديل ميشود. ترشح آن بوسيله هيپوگلسيمي (کاهش قند خون) ، بعضي از اسيدهاي آمينه ، کاتکولامينها تحريک شده و بوسيله هيپرگسيمي (افزايش قند خون) ، اسيدهاي چرب ، اجسام ستوني ، سکرتين و سوماتواستاتين مهار ميشود.

اين هورمون علاوه بر هيپوتالاموس بوسيله سلولهاي D جزاير لانگرهانس نيز ترشح ميشود. سوماتواستاتين ترشحات پانکراس را مهار ميکند. سوماتواستاتين به صورت پري پرو سوماتواستاتين ترشح شده و بعد از گذراندن تغييراتي به هورمون بالغ تبديل ميشود. اين هورمون ترشح و آزاد شدن هورمون رشد را مهار ميکند. اين هورمون هيچ تاثيري بر روي ترشح پرولاکتين يا هورمونهاي گونادوتروپين ندارد. نيم عمر آن فقط چند دقيقه است.

لوزوالمعده گاهي اوقات متورم ميشود. التهاب مزمن لوزوالمعده باعث درد شديد در قسمت بالاي شکم ميگردد که اغلب درد آن در پشت بدن هم انعکاس پيدا ميکند. تشخيص التهاب لوزوالمعده از طريق درد مشکل است، اما سنجش مقدار آنزيم آميلاز کمک شاياني ميکند.

سرطان لوزوالمعده اغلب باعث کاهش شديد وزن ميشود که ممکن است با درد ناحيه پشت همراه باشد. اگر رشد سرطان در محلي از سر لوزوالمعده باشد باعث مسدود شدن مجراي صفراوي ميشود.