غدد موجود در بافت همبند زير مخاط دهان که بطور مداوم ترشح ميکنند، غدد بزاقي فرعي ناميده ميشوند، که علاوه بر اينها سه زوج غده بزاقي اصلي به نامهاي بناگوشي ، تحت فکي و زير زباني در دهان ديده ميشود. غدد بزاقي از قسمتهاي مترشحه و مجاري تشکيل شدهاند. سه نوع قسمت مترشحه به اسامي آسيني سروزي ، آسيني موکوسي و آسينهاي مختلط و سه نوع مجرا به اسامي مجاري رابط ، مجاري مخطط و مجاري بين لبولي قابل تشخيص ميباشند.
آسينهاي سروزيآسينهاي کروي هستند که از سلولهاي هرمي بلند تشکيل شدهاند و حفره وسطي آسين نامشخص است. هسته سلولها گرد و در نزديک قاعده قرار گرفته و سيتوپلاسم آنها در سطح راسي حاوي گرانولهاي ترشحي است. با ميکروسکوپ الکتروني شبکه آندوپلاسمي دانهدار گستردهاي در قاعده سلولهاي سروزي مشاهده ميگردد که دليل بر فعال بودن آنها از نظر پروتئينسازي است . ترشحات آسينهاي سروزي ، مايع سروزي است که از پروتئينها و آنزيمهاي مترشحه بوسيله سلولها و آب و املاح تشکيل شده است. سلولهاي سروزي بر روي غشاي پايه قرار گرفتهاند .
آسين موکوسيآسينهاي کروي يا لولهايهستند که از سلولهاي هرمي کوتاه و حفره وسطي نسبتا مشخص تشکيل شدهاند. هسته سلولها پهن ، چسبيده به قاعده سلول قرار گرفتهاند. چون محتويات سلولهاي موکوسي ضمن آماده سازي بافت ، حل شده و از بين ميروند، آسينهاي موکوسي زير ميکروسکوپ کفآلود و روشن ديده ميشوند.
با ميکروسکوپ الکتروني مشاهده شده است که سلولها حاوي گرانولهاي موکوسي متعدد در سيتوپلاسم راس خود و شبکه آندوپلاسمي توسعه نيافته ميباشند. ترشحات آسينهاي موکوسي ، مايع موکوسي است که از گليکو پروتئينهاي اسيدي مترشحه از سلولها و آب و املاح تشکيل شده است . در آسينهاي موکوسي همانند آسينهاي سروزي سلولهاي مترشحه بر روي غشاي پايه قرار گرفتهاند.
آسين مختلطآسينهايي هستند از نوع لولهاي يا کروي که از سلولهاي موکوسي و تعدادي از سلولهاي سروزي تشکيل شدهاند. سلولهاي سروزي که به صورت کلاهک قرار ميگيرند، هلال ژيانوزي ناميده ميشوند.
مجاري رابط
مجاري باريکي هستند که مرتبط با آسينهاي ترشحي قرار گرفتهاند و سلولهاي پوشاننده آنها مکعبي و حاوي شبکه آندوپلاسمي نسبتا گستردهاي هستند.
مجاري مخططمجراهاي نسبتا بزرگي هستند که در بين آسينها ديده ميشوند و وجود چينهاي قاعدهاي متعدد و ميتوکندريهاي فراوان در سلولهاي آنها باعث مخطط ديده شدن قاعده سلولها ميباشد. اين سلولها مشخصات سلولهاي انتقال دهنده يونها را دارا هستند و با افزودن و باز جذب مواد باعث تغيير ترکيب بزاق مترشحه بوسيله آسينها ميگردند.
مجاري بين لبولياين مجاري از به هم پيوستن مجاري داخل لبولي حاصل و در بافت همبند بين لبولها مشاهده ميگردند. بافت پوششي ، پوشاننده اين مجاري از نوع منشوري ساده و بلند ميباشند. مجاري بين لبولي به هم پيوسته ، و مجاري بزرگتر بين لبولي را بوجود ميآورند که اپي تليوم پوشاننده آنها از منشوري ساده تا مکعبي مطبق و نهايتا سنگفرشي مطبق تغيير ميکند.
هر غده بزاقي توسط کپسولي از بافت همبند احاطه شده است که انشعابات آن به درون غده نفوذ کرده و آنرا به لوب و لبولها تقسيم مينمايد. رگهاي خوني و لنفي و اعصاب خود کار از يک ناحيه وارد غده شده و پس از انشعاب وارد بافت همبند بين لبولي و بين لوبي گرديده و نهايتا اجزا ترشحي را در بر ميگيرند.
غدد بناگوارشياين غدد در زير و مقابل گوشها قرار گرفتهاند و تقريبا همه آسينهاي تشکيلدهنده آن سروزي هستند. بافت همبند بين لبولي در اين غده حاوي چربي ، پلاسماسل و لنفوسيتها است. پلاسماسلها مسئول ترشح آنتي بادي ميباشند که پس از بسته شدن به پروتئينهاي اتصالي مترشحه از مجاري رابط و مخطط به حفره دهاني منتقل ميگردد. اين غدد مسئول ترشح 25 درصد بزاق ميباشند و ترشحات هر غده توسط مجرايي به مقابل دومين دندان مولار ، در حفره دهاني تخليه ميگردد. عفونت ويروسي اين غده اوريون ناميده ميشود. در بعضي از حيوانات غده پاروتيد ترشح کننده مواد سمي است.
غدد تحت فکياين غدد در زير فک تحتاني و در طرفين گردن قرار گرفتهاند. اکثريت آسينهاي تشکيلدهنده غده تحت فکي از سروزي و مابقي از نوع موکوسي و مخطط ميباشند. اين غده مسئول ترشح 70 درصد از بزاق ميباشد. ترشحات هر غده توسط مجرايي به کف دهان در طرفين بند زبان تخليه ميگردد.
غدد زير زبانياين غدد در کف حفره دهاني و در طرفين بند زبان قرار گرفتهاند. آسينهاي تشکيلدهنده غدد زير زباني عمدتا از نوع موکوسي و بقيه از نوع سروزي و مخطط ميباشند. ترشحات اين غدد توسط مجراي کوتاهي به نام بارتولن به کف حفره دهاني (در مجاورت يا محل باز شدن غده تحت فکي) تخليه ميگردد.
بزاق(Saliva)ترشحات غدد بزاقي در مجموع بزاق ناميده ميشوند که اعمال زير را عهدهدار ميباشد.
مرطوب نگهداشتن مخاط دهان که تکلم و جويدن غذا را تسهيل ميکند.
عمل حفاظتي با داشتن آنتي بادي و عوامل ضد باکتريايي نظير لاکتوفرين و ليزوزيزم.
هضم اوليه مواد قندي با داشتن آميلاز.
ترشحات بزاق توسط عوامل مکانيکي و اعصاب بطور خود کار کنترل ميگردد. اعصاب سمپاتيک و پارا سمپاتيک استثنائا در اين مورد هر دو به عنوان معادل کننده ميباشند، بطوري که تحريک اعصاب پارا سمپاتيک (از طريق بو و مزه غذا) ترشحات آبکي بزاق و تحريک اعصاب سمپاتيک ، ترشحات پروتئيني بزاق را افزايش ميدهند.منبع : تبیان
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید