ترنج در لغتنامه دهخدا :

ترنج . [ ت ُ رُ / رَ ] (اِ) ميوه اي است معروف که پوست آنرا مربا سازند و بعربي تفاح مائي خوانند. (برهان ). ميوه اي است معروف و مشهور. همانا که بواسطه ٔ کثرت چين و شکنج باشد که در پوست آن است که به اين اسم موسوم است . (فرهنگ جهانگيري ) (از فرهنگ رشيدي ). ميوه اي است معروف و مشهور از نارنج بزرگتر و همانا براي کثرت چين و شکنجي که بر روي آن است بدين اسم موسوم شده . (انجمن آرا) (آنندراج ). ميوه اي از جنس مرکبات و بسيار معطر که دبال و دباله و متک نيز گويند. (ناظم الاطباء).
ميوه اي است معروف به تازيش متکاء خوانند. (شرفنامه ٔ منيري ). ميوه اي است از جنس ليمو و آنرا اُترج هم نامند و عامه آنرا کباد خوانند. (از المنجد). ترش آن مسکن شهوت زنان و جالي لون و دافع کلف و داشتن پوست آن در جامه ها مانع کرم است . (منتهي الارب ). در لغت فرس اسدي هورن ص ۷۶ بادرنگ را ترنج معني کرده ولي امروز بادرنگ جز ترنج است . ترنج متک نيست . متک جنس سپرغم هاي بريدني است چون خربزه و امرود و سيب و جز آن و ترنج نوعي از آن است . (يادداشت بخط مرحوم دهخدا) : و از بلخ ترنج و نارنج و نيشکر و نيلوفر خيزد. (حدود العالم )

اما روایات و احاديث درباره خواص ترنج (بالنگ)

الدعوات: روايت شده است که: «... ميوه را در ايام دولتش بخور؛ و برترين ميوه ها، انار و ترنج است. از سبزي ها نيز گل سرخ و بنفشه، برترين هستند.»

خواص ترنج

پيامبر خدا(ص): بر شما باد ترنج؛ چرا که دل را نوراني مي سازد و بر توان مغز مي افزايد.

خوردن ترنج پس از غذا

الکافي: - به نقل از عبدالله بن ابراهيم جعفري- امام صادق(ع) فرمودند: «پزشکان شما درباره ي ترنج چه دستور مي دهند؟»
گفتم: که دستور مي دهند آن را پيش از غذا بخويم.
فرمود:« اما من، شما را به خوردن آن پس از غذا دستور مي دهم.»
الکافي: - به نقل از ابراهيم بن عمر يماني- به امام صادق(ع) گفتم: آنان مدعي اند که بهترين وضعيت براي خوردن ترنج، حالت ناشتاست.
امام صادق(ع) فرمود: «اگر پيش از غذا خوب باشد، پس از غذا به مراتب بهتر و پسنديده تر است.»
امام صادق(ع): ترنج را پس از غذا بخوريد؛ چرا که خاندان محمد(ص) چنين ميکنند.
نخوردن ترنج در شب
امام رضا(ع): خوردن ترنج در شب، چشم را برمي گرداند و کژ چشمي به جاي مي گذارد.

آنچه ترنج را هضم مي کند

امام باقر(ع): ترنج، سنگين است. چون خورده شود، نان خشک، ان را در معده هضم مي کند.
امام رضا(ع): نان خشک، ترنج را هضم مي کند.
الکافي: - به نقل از ابو بصير- ميهماني داشتم که به ترنج همراه با عسل، اظهار تمايل کرد. آن را به او دادم و خود نيز با وي خوردم. سپس نزد امام صادق(ع) رفتيم و ديديم که سفره اي نزد ايشان گشوده است. به من فرمود: «پيش آي و بخور.»
گفتم: پيش از آن که نزد شما بيايم، ترنج و عسل خورده ام و اکنون سنگيني آن را احساس مي کنم؛ زيرا زياد خورده ام.
ايشان[ به يکي از غلامان خود] فرمود: «اي غلام! نزد کنيز برو و به او بگو: "برايمان يک کناره نان خشک، از آن چه در تنور خشک مي کني، بفرست."»
آن نان، آورده شد. پس به من فرمود: «از اين نان خشک بخور؛ چرا که ترنج را هضم مي کند.»
من آن را خوردم و سپس از جاي برخاستم، گويا که هيچ چيز نخورده ام.

مرباي ترنج

طب الأئمه(ع): به نقل از ابراهيم بن حسن جعفري- امام صادق(ع) به ياران خويش فرمود: «به من بگوييد که پزشکانتان درباره ي ترنج به شما چه دستور ميدهند؟»
[يکي] گفت: اي پسر پيامبر خدا! ما را به خوردن آن، پيش از غذا، سفارش مي کنند.
فرمود: «هيچ چيز، از آن، در حالتي که پيش از غذا خورده شود، بدتر نيست و هيچ چيز، از آن، در حالتي که پس از غذا خورده شود، سودمندتر نيست. بر شما باد مرباي آن، که در درون انسان، بويي چون بوي مشک دارد.»

نگاه کردن به ترنج

المعجم الکبير: - به نقل از ابو کبشه ي انصاري- پيامبر(ص) نگريستن به ترنج را دوست داشت و به نگريستن به حمام احمر نيز علاقه مند بود.
امام رضا(ع): پيامبر خدا به نگريستن به ترنج و به نگريستن به سيب سرخ، علاقه داشت.

گردآوري مطالب : فريده دانشور