" اي فرزندان آدم، آيا با شما پيمان نبستم كه شيطان را نپرستيد، زيرادشمن آشكار شماست و مرا بپرستيد، كه راه راست اين است ؟!."1
« عَهد » به معناي نگهداري و مراعات پي درپي شيء است ؛ و پيمان را از آن جهت « عَهد »گويند كه مراعات آن لازم است . به امر و توصيه و وصيت و سفارش هم « عَهد» مي گويند ، زيرا حفظ آن دايماً لازم است .
« الشَّيطان » اصلش از « شَطن » است به معناي دور شدن ؛ و « شَيطان » يعني متمرد و دورشده از خير . اين عهدي كه خداوند از بني آدم گرفت كه شيطان را عبادت ، يعني اطاعت وپيروي نكنند ، همان عهدي است كه از طريق رسولان
خود و با زبان آنان به بشر ابلاغ فرمود .
عهد ، پذيرش دين خدا و عبوديت حق و عهد و پيروي نكردن از شيطان و پرهيزاز غير خدا مي باشد : « وَ لَقَد بَعَثنا في كُلِّ اُمَّةٍ رَسُولاً اَنِ اعبُدُوا اللهَ وَ اجتَنِبُوا الطّاغُوتَ ؛ ما در هرامتي رسولي برانگيختيم كه خداي يكتا را بپرستيد و از طاغوت اجتناب كنيد . »2
«يا بَني"ادَمَ لايَفتِنَنَّكُمُ الشَّيطانُ كَما اَخرَجَ اَبَوَيكُم مِنَ الجَنَّةِ ؛ اي فرزندان آدم ، شيطان شما رانفريبد ، آن گونه كه پدر و مادر شما را از بهشت بيرون كرد . » 3
شايد بتوان گفت اينها همه يادآوري عهد اوّلي و اصلي است كه ميان خداي تعالي و انسانها در عالم ذر بسته شده است :
َ« و اِذ اَخَذَ رَبُّكَ مِن بَني آدَمَ مِن ظُهُورِهِم ذُرِّيَّتَهُم وَ اَشهَدَهُم عَلي" اَنفُسِهِم اَلَستُ بِرَبِّكُم قالوا بَلي" ؛ و زماني را كه پروردگارت از صلب فرزندان آدم ذريّه آنان را برگرفت و آنها را گواه بر خويشتن ساخت :آيا من پروردگار شما نيستم؟ گفتند :آري .» 4
بله، اين عهد همان عهدي است كه خداوند دردنيا به وسيله انبياي الهي به بشر يادآور شده است . در ادامه آيه مورد بحث مي فرمايد : « اِنَّهُ لَكُم عَدُوٌّ مُبينٌ ؛ او براي شما دشمني آشكار است .»
آشكاري دشمني او هم از اين جهت است كه دشمن در دشمني كردن خير كسي را نمي خواهد و روشن است كه غير ازشرارت و بدخواهي اراده اي ندارد : « اِنَّ الشَّيطانَ لَكُم عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً ؛البته شيطان دشمن شماست . پس او را دشمن بدانيد .»5
«چون كار به پايان آيد ، شيطان گويد: خدا به شما وعده داد و وعده او درست بود ؛ و من نيز به شما وعده دادم ، ولي در وعده خود خلاف كردم ؛ و برايتان هيچ دليل و برهاني نياوردم ، جز آنكه دعوتتان كردم . شما نيز دعوت مرا اجابت كرديد . پس مرا ملامت مكنيد، خود را ملامت كنيد . نه من فريادرس شمايم ، نه شما فريادرس من . از اينكه مراپيش از اين شريك خدا كرده بوديد بيزارم .»
وعده مي دهد و وعده مي گيرد
شيطان
نكته قابل توجه اينكه غالباً عهد و پيمانها دوطرفه است : وعده اي داده مي شودو وعده اي گرفته مي شود .
خداوند وعده اي از بني آدم مي گيرد ، وعده عبوديت وبندگي اش را ، « وَ اَنِ اعبُدُوني »، و وعده اي هم به آنها مي دهد . لذا مي فرمايد : « اَوفُوابِعَهدي اُوفِ بِعَهدِكُم ؛ به پيماني كه با من بسته ايد وفا كنيد تا من نيز به پيمان با شما وفا کنم . »6
وعده اي كه خداوند به ما داده چيست و كدام است؟!
اين وعده همان نصرت الهي در دنيا مي باشد : « وَ لَيَنصُرَنَّ اللهُ مَن يَنصُرُهُ ؛ وخداوند كساني را كه ياري او كنند ، ياري مي كند. »7
« فَاذكُرُوني اَذكُركُم ؛ پس به ياد من باشيد تا به ياد شما باشم .» 8 اين پيمان در حقيقت همان فلاح و رستگاري و امنيت در قيامت و دخول در بهشت رضوان الهي است .
« يا عِبادِ لا خَوفٌ عَلَيكُمُ اليَومَ وَ لا اَنتُم تَحزَنُونَ اَلَّذينَ "امَنُوابِاياتِنا وَ كانُوا مُسلِمينَ اُدخُلُوا الجَنَّةَ اَنتُم وَ اَزواجُكُم تُحبَرُونَ ؛ اي بندگان من ،
امروز نه ترسي بر شماست و نه اندوهگين مي شويد ، همان كساني كه به آيات ما ايمان آوردند وتسليم بودند . شما و همسرانتان در نهايت شادماني وارد بهشت شويد .»9
شيطان به سخن مي آيد
«چون كار به پايان آيد ، شيطان گويد: خدا به شما وعده داد و وعده او درست بود ؛ و من نيز به شما وعده دادم ، ولي در وعده خود خلاف كردم ؛ و برايتان هيچ دليل و برهاني نياوردم ، جز آنكه دعوتتان كردم . شما نيز دعوت مرا اجابت كرديد . پس مرا ملامت مكنيد، خود را ملامت كنيد . نه من فريادرس شمايم ، نه شما فريادرس من . از اينكه مراپيش از اين شريك خدا كرده بوديد بيزارم .»10
قرآن مي فرمايد : هنگامي كه كار اين عالم تمام مي شود و قيامت برپا مي شود ــ «لَمّاقُضِيَ الاَمرُ» ــ و خداوند فرمان خلود را درباره اهل بهشت و جهنم صادر مي كند ، شيطان به سخن مي آيد و مي گويد :
« اِنَّ اللهَ وَعَدَكُم وَعدَ الحَقِّ ؛ خداوند به شما درباره دنيا وآخرتتان وعده هايي داد ، هم به مؤمنانتان هم به مشركانتان . اهل ايمان را به زندگي آرام وپرنعمت در دنيا ــ « وَ لَو اَنَّ اَهلَ القُري "امَنُوا وَ اتَّقَوا لَفَتَحنا عَلَيهِم بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَالاَرضِ ؛ و اگر اهل شهرها و روستاها ايمان مي آوردند و پرهيزكاري پيشه مي كردند ،مسلماً بركات آسمان و زمين را به رويشان مي گشوديم .»11
ابليس مي گويد : وعده هاي الهي همه راست و درست بود : « وَعدَ الحَقِّ »؛ اما شما با وجود براهين و ادلّة قوي آن را ناديده گرفتيد و به آن پشت كرديد ؛ اما منِ ابليس به شما وعده دادم ومي بينيد كه وعده هايم همه دروغ بود
«وَ اُدخِلَ الَّذينَ "امَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ جَنّاتٍ تَجري مِن تَحتِهَا الاَنهارُ خالِدينَ فيهابِاِذنِ رَبِّهِم ؛ و كساني را كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند به باغهاي بهشت وارد مي كنند ــ باغهايي كه نهرها از زير درختانش جاري است . به اذن پروردگارشان جاودانه در آن مي مانند.»12
و در مقابل مشركان و مجرمان را به زندگي تنگ و پرفشار و توأم اندوه در دنيا ــ « مَن اَعرَضَ عَن ذِكري فَاِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنكاً ؛ و هر كس از ياد من رويگردان شود زندگي سخت و تنگي خواهد داشت »13ــ و بدتر از آن در آخرت ــ« وَنَحشُرُهُ يَومَ القِيمَةِ اَعمي" ؛ و روز قيامت او را نابينا محشور مي كنيم .»14
بعد ابليس مي گويد : وعده هاي الهي همه راست و درست بود : « وَعدَ الحَقِّ »؛ اما شما با وجود براهين و ادلّة قوي آن را ناديده گرفتيد و به آن پشت كرديد ؛ اما منِ ابليس به شما وعده دادم ومي بينيد كه وعده هايم همه دروغ بود : « وَ وَعَدتُكُم فَاَخلَفتُكُم .» شما را از ياد خدا و مقام ربوبي حضرت ربّ اغفال كردم و زندگي نقد دنيا را برايتان زينت دادم ، لكن هيچ تسلطي كه بخواهم شما را با آن مجبور به گناه كنم بر شما نداشتم : « وَ ما كانَ لِيَ عَلَيكُم مِن سُلطانٍ .» نه بر ظاهر شما و بدنهاي شما تسلط داشتم كه با اعضا و جوارحتان به زور شمارا به معصيت خدا مجبور كنم تا بدين وسيله از شما سلب اختيار شده باشد و مرا امروزمقصر كنيد و نه بر باطن شما و عقل و فكر شما تسلط داشتم تا بتوانم با اقامه دليل وبرهان معصيت و نافرماني خدا را بر نفوس شما تحميل كنم ؛ « اِلاّ اَن دَعَوتُكُم فَاستَجَبتُ مني »، قدرت من منحصر در وسوسه ودعوت بود ؛ و اگر شما به آن اهميت نمي داديد ، اين نيروي من هم منسوخ مي شد ؛ و چون به هيچ وجه سلطنتي بر شما مردم نداشتم ، « فَلاتَلُوموني وَلُومُوا اَنفُسَكُم » پس ملامت هايي كه به سبب پيروي از من متوجه شماست ، حقاًمربوط به انتخاب خود شماست و به اختيار خود دعوت مرا پاسخ گفتيد .
پي نوشت ها :
1- يس / 60-61
2- نحل / 36
3- اعراف / 27
4- همان / 172
5- فاطر / 6
6- بقره / 40
7- حج / 40
8- بقره / 152
9- زخرف / 68-70
10- ابراهيم / 22
11- اعراف / 98
12- ابراهيم / 23
13- طه / 124
14- همان
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید