بچه‏ داري
يكي از وظائف سنگين و حساس بانوان بچه‏داري است. بچه‏ داري‏ كار آساني نيست‏ بلكه شغل بسيار پرمسئوليتي است.
مقدس‏ترين و ارزنده‏ ترين شغلي است كه دستگاه آفرينش بر عهده بانوان گذاشته است.

در اينجا بايد چند مطلب به طور اختصار مورد بررسي قرار گيرد:

1- ثمره ازدواج
گر چه كمتر اتفاق ميافتد كه زن و مرد به منظور بچه‏دار شدن تن به‏ازدواج بدهند،معمولاعوامل ديگري و از جمله تمايلات جنسي محرك‏آنان ميباشد.ليكن طولي نميكشد كه هدفطبيعي آفرينش روشن شده‏عشق به فرزند ظاهر ميگردد.وجود فرزند ميوه درخت زناشوييو يك‏آرزوي طبيعي است.ازدواج بي‏فرزند مانند درخت‏بي‏بار است.وجودفرزند پيوند زناشوييرا استوار ميسازد،مرد و زن را به خانه و زندگي‏علاقه‏مند ميگرداند محيط خانه را با صفا وطراوت ميكند.مرد را به تلاش وكوشش بيشتر وادار و زن را به خانه و كاشانه دلگرم ميسازد.
ازدواج در آغاز كار بر پايه‏هاي لرزان و ناپايدار هوسراني وتمتعات جسماني و معاشقه‏هايزودگذر و عشقهاي دروغين بنا ميشود بدين‏جهت همواره در معرض انحلال و جدايي است،نيرومندترين عاملي كه ميتواند پايداري آنرا تضمين كند همان بچه‏دار شدن است.جوانيوهوسراني بزودي ميگذرد،تمايلات جنسي فروكش ميكند،عشقهاي ظاهربه سردي ميگرايد.تنها يادگاري كه از آن دوران باقي ميماند و اسباب‏آرامش و دلگرمي مرد و زن را فراهمميسازد وجود فرزند است.بدين‏جهت امام سجاد عليه السلام فرمود:سعادت انسان در اينستكه فرزندان‏صالحي داشته باشد كه به آنان استعانت جويد. (7)
پيغمبر اسلام (ص) فرمود:فرزند صالح گياه خوشبويي است ازگياهان بهشت. (8)
رسول خدا فرمود:بر تعداد فرزندانتان بيفزاييد زيرا من در قيامت‏به زيادي شما بر ساير مللافتخار خواهم كرد. (9)
چقدر نادانند افراديكه با بهانه‏هاي بيجا از بچه‏دار شدن خودداري‏مينمايند و بدينوسيله باناموس آفرينش انسان مبارزه ميكنند؟!

2 -تربيت فرزند
مهم‏ترين و حساس‏ترين وظيفه بانوان پرورش و تربيت فرزنداست.در اين باره پدر و مادر هردو مسئوليت دارند ليكن ثقل اين كارمعمولا بر دوش مادران ميباشد.
زيرا آنها هستند كه ميتوانند مرتبا از كودكان خويش مراقبت وحفاظت نمايند.اگر مادران بهوظيفه سنگين و مقدس مادري آشنا باشند و با برنامه صحيح نونهالان اجتماع را پرورشدهند ميتوانند اوضاع عمومي‏يك اجتماع بلكه جهان را به طور كلي دگرگون سازند.بنابراينترقي وتنزل،پيشرفت و عقب‏ماندگي اجتماع در دست‏بانوان و به اختيار آنهاست.
بدين جهت پيغمبر اسلام (ص) فرمود:بهشت در زير پاي مادران است. (10)
اطفالي كه هم اكنون در محيط كوچك خانه پرورش مي‏يابند مردان‏و زنان آينده اجتماعخواهند بود.هر درسي را كه در محيط خانه و در دامن‏پدر و مادر فرا گيرند در اجتماع فردا بهمرحله عمل خواهند رسانيد.اگرخانواده‏ها اصلاح گردند اجتماع نيز حتما اصلاح خواهد شد.چون‏اجتماع به غير از همين خانواده‏ها چيزي نيست.اگر كودكان امروز،تندخو،ستيزه‏گر،متجاوز،چاپلوس،دروغگو،بد اخلاق،كوتاه فكر،بي‏اراده،تو سري خور،زور شنو،ترسو،خجول،نادان،خودخواه،پول پرست،لاابالي پرورش يابند جامعه بزرگ فردا نيز به همين صفاتواخلاق زشت گرفتار خواهد شد.اگر امروز تو سري خور شما بودند فرداتو سري خورستمگران خواهند شد.اگر امروز با تملق و چاپلوسي از شماچيزي گرفتند فردا هم در مقابلزورگويان چاپلوسي خواهند كرد.
و بالعكس اگر كودكان امروز درستكار،شجاع،بلند همت،خوش اخلاق،خيرخواه،بردبار،دلدار،با ايمان،زور نشنو،غير متجاوز،عدالتخواه،بزرگ نفس،حقگو،امانتدار،دانا،روشنفكر،راستگو،صريح اللهجه تربيت‏شوند فردا هم همين صفات عالي را به صورت‏كاملتري ظاهر خواهندساخت.
بنابراين،پدران و مادران و بالاخص مادران در قبال فرزندان خويش و اجتماع بزرگترين وسنگين‏ترين مسؤوليت را خواهند داشت.
اگر مطابق نقشه صحيح و برنامه دقيق تربيتي در تربيت كودكان خويش‏اقدام نمايندبزرگترين خدمت را نسبت‏به اجتماع آينده خواهند نمود.واگر در انجام اين وظيفه بزرگسهل‏انگاري كنند در قيامت مسؤول خواهندبود.بدين جهت امام سجاد عليه السلام فرمود:حق فرزندت اينست كه‏بداني كه او از تو ميباشد.بد باشد يا خوب با تو نسبت دارد.درقبال‏پرورش و تاديب او و راهنمايي‏اش به سوي خدا و كمك كردنش به‏فرمانبرداري مسؤوليتداري.رفتارت با او رفتار كسي باشد كه يقين دارددر مقابل احسان كردن به او پاداش نيكخواهد داشت و در مقابل‏بد رفتاري كيفر بد خواهد ديد. (11)
در اينجا بايد يادآور شويم كه چنان نيست كه هر بانويي از شغل‏مادري و تربيت صحيح آگاهباشد بلكه رموز آنرا بايد ياد گرفت.ليكن دراين اوراق كوتاه نميتوان وارد فن تربيت‏شد ومباحث دقيق آنرا موردتجزيه و تحليل قرار داد.آن خود بحث دقيق و دامنه‏داريست كه بهكتاب‏جداگانه‏اي نيازمند است (12) .خوشبختانه كتابهايي در اين باره تاليف شده دراختيارخوانندگان قرار دارد.مادران علاقه‏مند ميتوانند آنها را تهيه ومطالعه نمايند و از تجربياتخودشان نيز استفاده كنند.اگر بانوي با هوش وعلاقه‏مندي باشد ميتواند علاوه بر تربيتكردن فرزندان،خدمات علمي‏ارزنده‏اي هم انجام دهد.با بكار بستن دستورهاي تربيتي وملاحظه آثار ونتائج آنها بزودي در فن تربيت تخصص پيدا خواهد كرد.در آنصورت ميتواند بهوسيله اطلاعات جالبي كه در اين باره بدست آورده در راه اصلاح‏و تكميل كتابهاي تربيتيخدمات علمي و ارزنده‏اي انجام دهد.
ليكن يادآوري يك نكته ضرورت دارد.بسياري از مردم از معناي‏صحيح تربيت غافل بوده بينتعليم و تربيت فرق نميگذارند.تربيت را نيزيك نوع تعليم مي‏پندارند.خيال ميكنند با ياددادن يك سلسله مفاهيم ومطالب سودمند ديني يا تربيتي و به وسيله پند و اندرزهاي حكما وشعراء ونقل سرگذشت مردان نيك ميتوان كودك را كاملا تحت تاثير قرار داد ومطابق دلخواهتربيتش نمود.مثلا گمان ميكنند اگر آيات و روايات مربوطبه مذمت دروغگويي را به اطفالياد دادند و وادارشان كردند چندين حديث‏و داستان درباره فضيلت راستگويي از بر كنند،وحتي در حضور مردم‏بخوانند و جايزه بگيرند،راستگو تربيت‏خواهند شد.در صورتيكه درموردتربيت‏به اين مقدار نميتوان اكتفا نمود.البته از بر كردن آيه و حديث وداستانهاي آموزندهبي‏اثر نيست.ليكن آثاري را كه از تربيت انتظار داريم‏نبايد از اين قبيل برنامه‏هاي صوريانتظار داشته باشيم.اگر در صدد تربيت‏صحيح و كامل باشيم بايد كودك را در شرائط و اوضاعخاصي قرار دهيم‏و محيط صالح و مناسبي برايش بوجود آوريم كه طبعا راستگو و صالحودرستكار پرورش يابد.محيط نشو و نما و پرورش كودك اگر محيطراستي،درستي،امانتداري،ايمان،پاكيزگي،انضباط،شجاعت،خيرخواهي،مهر،وفا،صميميت،عدالت،كار و كوشش،عفت،آزادي،بلند همتي،غيرت،فداكاري باشد،كودك نيز با همين صفات خو گرفته‏تربيت ميشود.وهمچنين اگر در محيط خيانت،نادرستي،دروغ،حيله بازي،چاپلوسي،كثافت،تعدي و تجاوز،عدم رعايت‏حقوق،عدم آزادي،بغض و كينه توزي،ستيزه‏گري،لجبازي،كوتاه فكري،نفاق ودورويي پرورش يافت‏خواه ناخواه بدين صفات زشت‏خو گرفته فاسد وبد عمل تربيت‏خواهد شد.و در اينصورت پند و اندرزهاي ديني و ادبي‏گر چه آنها را از بر بخواند اصلاحش نخواهد كرد.صدها آيه و روايت وشعر و داستان به مقدار يك عمل آموزنده تاثير نخواهد كرد-دو صدگفته‏چون نيم كردار نيست پدر و مادر دروغگو نميتوانند بوسيله آيه و حديث‏كودك راراستگو تربيت نمايند.پدر و مادر كثيف و بي‏انضباط با عمل‏خودشان بچه را كثيف وبي‏انضباط بار ميآورند.كودك بيش از آنمقداركه به سخنان شما توجه دارد در اعمال ورفتارتان دقت ميكند.

بنابراين پدر و مادرانيكه در صدد اصلاح و تربيت فرزندان خويش‏ هستند بايد قبلا محيط خانوادگي و روابط خودشان و اخلاق و رفتارشان‏ را اصلاح كنند تا فرزندانشان خواه ناخواه صالح و شايسته تربيت‏ شوند.

 
يكي از كارهاي حساس بانوان تغذيه اطفال است.سلامت وبيماري،زشتي و زيبايي،حتيخوش اخلاقي و بد اخلاقي،زيركي و كودني‏كودكان مربوط به چگونگي تغذيه آنها است.احتياجات غذائي آنان بابزرگسالان يكسان نخواهد بود و در سنين مختلف نيز تغيير پيدامي‏كند.
يك بانوي بچه‏دار بايد همه اين جهات را رعايت كند.
بهترين و كاملترين غذاها شير است.تمام موادي كه براي تغذيه ورشد بدن ضرورت دارد درشير هست.به همين جهت‏شير مادر براي نوزاداز هر غذائي سالم‏تر و بهتر مي‏باشد.
زيرا مواد موجود در شير مادر با دستگاه گوارش طفل مناسب بوده‏براحتي هضم مي‏شود.بهعلاوه،تقلب بردار نيست.نيازي هم به جوشاندن‏ندارد تا بعض مواد غذايي آن در اثر جوشاندناز بين برود.
بدين جهت‏حضرت علي عليه السلام فرمود:براي طفل هيچ غذايي‏بهتر و با بركت‏تر از شيرمادر وجود ندارد (13) .
دكتر عبد الحسين طبا رئيس منطقه مديترانه شرقي بهداشت جهاني‏در پيام خود مي‏گويد:عامل مهمي كه كودك را مستعد بيماري مي‏كند محروم كردن وي از شير مادر يعني يگانهبيمه زندگي اوست (14) .
ليكن مادران بچه شير ده بايد بدين موضوع توجه داشته باشند كه‏مواد مختلف غذايي اطفالبه وسيله شير خوردن در اختيار آنها گذارده‏مي‏شود.
مواد موجود در شير هم بايد به وسيله غذاي مادر تامين شود.يعني‏چگونگي شير مادر به نوعو مقدار خوراك او بستگي دارد.به هر نسبت كه‏غذاي مادر متنوع و كامل باشد به هماننسبت‏شيرش نيز كامل و غني‏خواهد بود.بنابراين،بر مادران شير ده لازم است كه در آن اياماز غذاي‏خودشان كاملا مراقبت نمايند.بايد غذاي آنها از حيث غذائيت‏به قدري‏غني باشد كهبتواند احتياجات غذايي خودشان و نوزادشان را تامين كند.
اگر اين جهت را مراعات نكنند ممكن است‏سلامت‏خودشان و طفلشان درمعرض خطر قرارگيرد.بر پدر نيز لازم است كه برنامه غذايي همسر بچه‏شيرده‏اش را طوري مرتب سازد كه ازجهت غذائيت‏بسيار غني و كامل‏باشد و بدين وسيله سلامت او و فرزندش را تامين نمايد.و اگردر اين باره‏كوتاهي نمود جريمه‏اش را به دكتر و دارو خواهد پرداخت.در اين باره‏مي‏توان ازپزشك دستور گرفت‏يا از كتابهاي غذاشناسي استفاده نمود.
ولي به طور كلي غذاي مادر بايد متنوع و گوناگون باشد،بايد از انواع‏خوراكيها ميل كند.بايدانواع سبزيها،ميوه‏ها،حبوبات،گوشت،تخم مرغ،لبنيات در برنامه غذايي او گنجانده شود،و ازهمه اينها گاه گاه استفاده‏كند.به هر حال،شير مادر بدون ترديد آثار نيك يا بدي در نوزادخواهدگذاشت كه نمي‏توان آنها را ناديده گرفت.بدين جهت علي عليه السلام فرمود:زناناحمق را براي شير دادن انتخاب نكنيد زيرا شير طبيعت نوزادرا دگرگون خواهد ساخت (15) .
حضرت باقر عليه السلام فرمود:زنان زيبا را براي شير دادن‏انتخاب كنيد زيرا شير اثر دارد وصفات زن شيرده را به طفل شيرخوارسرايت مي‏دهد (16) .
نوزاد را منظم و در ساعتهاي معين شير بدهيد،تا با نظم و ترتيب‏عادت كند و بردبار و صبوربار بيايد،و معده و دستگاه گوارشش سالم‏بماند.اگر نظم و ترتيب را رعايت نكرديد و هر وقتگريه كرد پستان دردهانش گذاشتيد با همين وضع عادت مي‏كند.
گاه و بيگاه گريه را سر مي‏دهد و اسباب مزاحمت‏شما را فراهم‏مي‏سازد.در بزرگي نيز همينبي‏نظمي را از دست نخواهد داد.حريت وآزادي را از دست مي‏دهد.در مشكلات زندگي صبر وحوصله ندارد و بااندك چيزي يا ستيزه‏گري را آغاز مي‏كند يا به گريه و زاري متوسل‏مي‏شود.خيال نكنيد كه رعايت نظم و ترتيب درباره نوزاد دشوار است.اگرچند روزي صبر و حوصله بهخرج بدهيد بزودي با برنامه دلخواه شماعادت خواهد كرد.
كارشناسان تغذيه اطفال اظهار مي‏دارند كه هر سه يا چهار ساعت‏يك بار بايد نوزاد را از شيرسير كرد.در موقع شير دادن طفل را در دامن‏بگذاريد.زيرا علاوه بر اينكه شير خوردن برايشآسان است،از شمااحساس محبت و مهرباني مي‏كند و همين احساس در شخصيت آينده‏اشمؤثر خواهد بود.هنگامي كه در رختخواب خوابيده‏ايد نوزاد را پهلوي‏خودتان نگذاريد و شيربدهيد.زيرا ممكن است در همان حاليكه پستانتان‏در دهان اوست‏خوابتان ببرد و بدين وسيلهآن طفل بيگناه كه نمي‏تواند ازخويش دفاع كند خفه شود.اين امر را خيلي بعيد مشماريدزيرا از اين قبيل‏حوادث بسيار اتفاق افتاده است.
اگر پستان شما شير ندارد مي‏توانيد از شير گاو استفاده نماييد.ولي‏چون شير گاو غليظتر ازشير زن مي‏باشد و قند كمتري دارد قدري آب وقدري شكر به آن اضافه كنيد.يا از شيرهايپاستوريزه استفاده كنيد يااينكه شير را در حدود بيست دقيقه بجوشانيد تا اگر دارايميكروب است‏كشته شود.شير داغ يا سرد به بچه ندهيد مواظب باشيد حرارتش بهاندازه‏حرارت شير مادر باشد.بعد از هر دفعه كه او را شير ميدهيد شيشه وسر شيشه را كاملابشوييد،مخصوصا در تابستان،زيرا ممكن است آلوده ومتعفن گردد و به سلامت‏شيرخوارآسيب رساند.مواظب باشيد شير فاسد ومانده به او ندهيد.براي شير دادن بهتر است ازشيشه‏هاي درجه‏دار استفاده‏كنيد تا مقدار خوراكش منظم گردد.
اگر مي‏خواهيد از شير خشك استفاده كنيد حتما با پزشك اطفال‏مشورت نماييد زيرا شيرخشك انواع مختلفي دارد بايد پزشك تعيين كندچه نوعي از آنها با دستگاه گوارش طفلشما تناسب دارد به هر حال دقت‏كنيد تازه باشد.
مي‏توانيد گاهي هم آب ميوه به كودك بدهيد.از پنج‏شش ماهگي‏كم كم به غذا خوردنعادتش بدهيد مي‏توانيد از سوپ رقيق استفاده كنيد.
مي‏توانيد بيسكويت‏يا نان قندي تازه را در آب حل كرده به او بخورانيد. ماست‏شيرين و پنيرتازه نيز مفيد است.از نه ماه به بعد از غذاهاي‏خوراكي خودتان قدري به او بدهيد.نوزاد هممانند شما احتياج به آب پيدامي‏كند اگر احساس كرديد تشنه است آبش بدهيد.گريه وبيتابي اطفال‏گاهي در اثر تشنگي مي‏باشد.غذاهاي رقيق و متنوع به او بدهيدمخصوصاميوه‏جات و سبزيهاي پخته و سوپ استخوان براي اطفال مفيد است.اما تامي‏توانيددستگاه گوارش جديد و بي‏عيب آنها را به وسيله چاي مسموم‏نسازيد.
بهداشت و نظافت كودك را كاملا رعايت كنيد.رختخواب ولباسهايش هميشه تميز باشد.كهنه‏هايش را زود بزود عوض كنيد.
دستهايش را با آب و صابون بشوييد،از حمام دادن و شستشوي او غفلت‏نكنيد.زيرا كودك درمقابل ميكروبها چندان استقامتي ندارد،اگربهداشت را رعايت نكنيد ممكن است‏بيمار يا تلفشود.
از بيماري‏هائي كه واكسن دارند مانند:آبله،سرخك،سياه سرفه،آبله مرغان،مخملك،فلجاطفال،به وسيله واكسن قبلا از آنها جلوگيري‏كنيد.علاج واقعه را قبل از وقوع بايد كرد.
خوشبختانه واكسن اين قبيل بيماريها در بهداريها مجانا در اختيارشما گذاشته مي‏شود.
اگر قوانين نظافت و بهداشت را كاملا رعايت كنيد مي‏توانيدفرزنداني سالم و شاداب ونيرومند پرورش دهيد و از خويشتن به يادگاربگذاريد.

پي‏نوشتها: 

1-كافي-جلد 5 ص 84
2-كافي-جلد 5 ص 84
3-كافي-جلد 5 ص 86-بانوي نمونه اسلام ص 74
4-بحار الانوار جلد 103 ص 247
5-بحار الانوار جلد 5 ص 251
6-كافي جلد 5 ص 113
7-وسائل ج 15 ص 96.
8-وسائل ج 15 ص 97.
9-وسائل ج 15 ص 96.
10-مجمع الزوائد ج 8 ص 138.
11-بحار ج 74 ص 6.
12-به كتاب آئين تربيت از همين مؤلف مراجعه شود
13-وسائل ج 15 ص 175
14-اطلاعات 15 فروردين 1353
15-وسائل ج 15 ص 188
16-وسائل ج 15 ص 189