آدمي را سفارش كرديم كه به پدر و مادرش نيكي كند.351

برخي از حقوق پدر و مادر و وظايف فرزند عبارتند از:

حدود اطاعت از پدر و مادر
1. اطاعت پدر و مادر تا چه حد بر فرزند لازم است، و آيا اجداد و جدّات هم حكم پدر و مادر را دارند؟

باسمه تعالي؛ در اموري كه انجام آن موجب ناراحتي آنهاست، از حيث شفقت پدر و مادري اطاعت شود و فرقي بين پدر و مادرو اجداد نيست.352

ولايت پدر
2. ولايت مرد در خانواده از نظر شرع مقدس چه چيزهايي است؟

باسمه تعالي؛ ولايت پدر بر اولادش مي‏باشد تا حد بلوغ و رشد، و در ازدواجِ دختر باكره، اجازه پدر معتبر است.353

3. سفري كه اسباب اذيت پدر و مادر باشد حرام است، و انسان بايد در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه را هم بگيرد.354

4. روزه مستحبي‏اولاد اگر اسباب اذيت پدر ومادر يا جد شود جايز نيست، بلكه اگر اسباب‏اذيت آنان نشود، ولي او را از گرفتن روزه مستحبي جلوگيري كنند، احتياط واجب آن است كه روزه نگيرد.355

5. اگر پسر بدون‏اجازه پدر روزه‏مستحبي‏بگيرد و دربين روز پدر، اورا نهي‏كند، بايدافطار نمايد.356

6. اگر فرزند بدون اجازه پدر قسم بخورد، قسم او بعيد نيست صحيح باشد، لكن نبايد احتياط را ترك كنند.357

7. اگر پدر از قسم خوردن فرزند جلوگيري كند، قسم او صحيح نيست.358

8. هرگاه فرزندي نذري كند - اگر چه بدون اجازه پدر هم باشد - بايد به آن نذر عمل نمايد.359

9. بنابر احتياط هنگامي كه پدر در كنار همسرش است، فرزند نبايد بر پدر وارد شود، مگر اينكه اجازه بگيرد.360

لزوم احترام به پدر و مادر
10. اين جانب پدري دارم كه خوش اخلاق نيست و مغرور و خودپرور مي‏باشد، در حق خانواده خود ظلم روا مي‏دارد و من از وقتي كه به تكليف رسيده‏ام در حال مبارزه با پدرم هستم، اگر جوابش را همان موقع در حضور ديگران بدهم كه كار نادرست و ناشايست انجام داده‏ام، و اگر تنها با پدرم صحبت نمايم حرفم را قبول نمي‏كند و مي‏گويد در مقابل پدرت درشتي نكن، خلاصه نمي‏دانم چه كنم؟ آيا شما صلاح مي‏دانيد كه من اين صحبتها را بنمايم يا نه؟

باسمه تعالي؛ حفظ احترام والدين و مراعات ادب در صحبت با آنان لازم است، و در مواردِ لزومِ امر به معروف و نهي از منكر، اگر مأيوس از تأثير باشيد تكليف ساقط است.361

انجام مستحبات و آزرده نشدن پدر و مادر
11. آيا براي فرزند (دختر يا پسر) در انجام مستحبات و شركت در مراسم و شعائر اسلامي رضايت والدين شرط است؟

باسمه تعالي؛ رضايت والدين در امور مذكور لازم نيست، ولي نبايد موجب اذيت آنها شوند.362

پاسدار شدن دختران‏
12. دختري هستم كه علاقه دارم به‏خاطر خدمت به‏انقلاب در سپاه پاسداران وارد شوم ولي پدرم موافقت نمي‏كند. خواهشمندم حكم شرعي را بيان فرماييد؟

باسمه تعالي؛ پاسدار شدن خواهران هم با مراعات وظايف شرعيه مانع ندارد، ولي شما مراعات رضايت پدرتان را بكنيد.363

رفتن دختران به مسجد
13. دختر جواني هستم كه همسايه مسجد مي‏باشم، با توجه به مسأله 894 رساله و با توجه به رهنمودهايي كه در مورد حفظ مساجد فرموده‏ايد، خواهشمند است بفرماييد كه تا چه حد، رفتن يك دختر به مسجد جايز است؟

باسمه تعالي؛ حدي ندارد و با رضايت وليّ خود عمل كنيد.364

ارتباط با پدر و مادر مخالف اسلام و انقلاب‏
14. اگر پدر يا مادر نسبت به اسلام و مقدسات آن مخالف باشند، ارتباط فرزند با آنها بايد چگونه باشد؟

باسمه تعالي؛ قطع رَحِم‏365 نكنند و با احترام در ارشاد و راهنمايي آنان كوشش نمايند.366

15. فرزند پدري هستم كه هيچ‏گونه اعتقادي به خدا و پيغمبر و معاد ندارد و مسلماً نماز هم نمي‏خواند، بلكه در مواردي توهين به آستان قدس خدا و پيامبر مي‏كند و با انقلاب فوق‏العاده بد است. اخلاق خانوادگي او - به خاطر اينكه مادرم و خواهرم و برادرانم همه معتقد به مباني مذهبي هستند - فوق‏العاده تند و به دور از عواطف پدري است. من تا آنجا كه توانستم با محبت و رفتار ملايم با پدرم صحبت كرده و او را از روشي كه در مقابل خدا و پيامبر و در مقابل خانواده پيش گرفته است، نهي كرده‏ام، اما محبت و طبع ملايم هم در او كارگر نيست و اكنون وضع خانواده آشفته و هر روز دعوا و ناسزاگويي از طرف پدرم در خانواده شديدتر شده و من هم با پدرم دعوا كرده و از او قهر نموده‏ام. البته متذكر مي‏شوم كه من ازدواج كرده و در منزل همسرم زندگي مي‏كنم و شوهرم گفته است كه راضي نيستم ديگر به خانه پدر و مادرت بروي. حال از امام عزيز مي‏خواهم تكليف اين جانب را نسبت به پدرم كه كافر به همه چيز است روشن كند؟

باسمه تعالي؛ از قطع رحم اجتناب كنيد و حتي المقدور در هدايت او كوشش نماييد.367

16. آيا انسان مي‏تواند از نظر شرعي با خويشاونداني كه بي‏تقوا و بي‏نماز و ضدانقلابند از قبيل پدر، مادر، خواهر و غيره قطع رحم نمايد؟

باسمه تعالي؛ قطع رحم جايز نيست، ولي بايد آنها را با مراعات موازين، امر به معروف و نهي از منكر نماييد.368

17. اگر ارحام انسان مرتكب فسق علني شوند به طوري كه معاشرت با آنها انسان را نيز در معرض گناه قرار دهد، آيا باز هم معاشرت با آنان واجب است؟

باسمه تعالي؛ بايد سعي كند در گناه واقع نشود، بلكه آنان را ارشاد نمايد.369

نكته‏
امام باقر(ع) مي‏فرمايند كه پيامبر خدا6 فرمودند:

خيري كه بسيار زود ثواب داده مي‏شود صله رحم است.370


--------------------------------------------------------------------------------

.
.
.351 سوره احقاف (46): آيه 15.
.352 توضيح المسائل، بخش استفتائات، ص 432، س 85.
.353 دفتر امام خميني: بخش استفتا.
.354 توضيح المسائل، م 1295.
.355 توضيح المسائل، م 1741.
.356 توضيح المسائل، م 1742.
.357 توضيح المسائل، م 2673.
.358 توضيح المسائل، م 2672.
.359 توضيح المسائل، م 2646.
.360 العروْ الوثقي، ج 2، ص 805، م 43.
.361 استفتاآت، ج 1، ص 488، س 20.
.362 استفتا.
.363 استفتاآت، ج 1، ص 503، س 37.
.364 استفتاآت، ج 1، ص 275، س 470.
.365 قطع ارتباط خانوادگي و خويشاوندي.
.366 استفتا.
.367 استفتاآت، ج 1، ص 489، س 21.
.368 استفتاآت، ج 1، ص 488، س 18.
.369 استفتاآت، ج 1، ص 488، س 19.
.370 وسائل‏الشيعْ، ج‏15، ص‏245.