چگونه مي‏توان به جاي آن آغوش پُر مهر و محبّت پدر، آغوشي سرد و بي‏روح را احساس كرد؟

به كدام قيمتي مي‏توان لبخند شيرين خواهر و برادر را با چهره‏اي غم گرفته و اندوهناك معاوضه نمود؟

به كدام بهايي مي‏توان گُل شاديِ خردسالان را در پاييز جدايي، پژمرده ديد؟ كدام طاقت و تواني است كه حاضر است به جاي صداي دلنشين «بابا» و «مامانِ» فرزندان، گريه تنهايي آنان را بشنود؟ آيا مگر دوست نداريم كه فضاي خانه بوي عشق و محبت و ايثار دهد، و بوسه‏هاي شيرين بر گونه‏هاي حريرگون كودكان بنشيند و عطر دل‏انگيز آن به مشام رسد؟

آيا سزاوار است كه كودكان معصوم، بي‏پناه شوند و فداي «غرورِ» پدر و «لجاجتِ» مادر گردند؟

آيا مگر «طلاق» مبغوضترين كار حلال در پيشگاه خداوند نيست؟

باري، از اين رو بود كه قلم نگارنده، توان آن نداشت كه از «طلاق» سخني گويد و يا احكام آن را روي صفحه كاغذ به رشته تحرير كشد.

اميد است كه با «گذشتِ» پدران و «پيشقدميِ» مادران، دوباره نور شادي و سُرور را به خانه و خانواده آورد، و بيش از اين قلب شكستني و نازنين فرزندان را آزرده نكرد.

حقوق فرزندان و وظايف پدر و مادر

برخي از حقوق فرزندان كه بر عهده پدر و مادر است عبارتند از:
أ. غسل ولادت، گفتن اذان و اقامه، كامگشايي‏
در صورتي كه براي نوزاد زيان نداشته باشد، مستحب است هنگام تولد، او را غسل دهند؛ و در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه را بگويند؛ و كام او را با آب فرات و تربت حضرت سيدالشهدأ(ع) بگشايند.315

ب. نامگذاري‏
نامگذاري نوزاد با نامهاي خوب، مستحب و از حقوق فرزند بر پدر است. و بهترين نامها هر نامي است كه بندگي خدا - جلّ شأنه - را در برداشته باشد؛ مانند عبدالله، عبدالرحيم، عبدالرحمن و مانند آنها. و پس از آن، نامهاي پيامبران و امامان(عليهم السلام) است كه بهترين آنها نام «محمد» است، بلكه اگر داراي چهار فرزند است كراهت دارد نام يكي از آنان «محمد» نباشد. و همچنين مكروه است اگر نام او «محمد است كنيه او را «ابوالقاسم» بگذارد.316

پيامبر خدا(ص) مي‏فرمايند:

اي علي! حق فرزند بر پدر اين است كه نام زيبا براي او انتخاب و ادب و اخلاقش را نيكو كند و كار شايسته‏اي براي وي برگزيند.317

امام رضا از پدرانش(عليهم السلام) نقل مي‏كند كه پيامبر خدا6 فرمودند:

هرگاه نام فرزند خود را محمد گذاشتيد، به او احترام بگذاريد و بَرايش جا باز كنيد و با وي ترشرويي نكنيد.318

(سكوني مي‏گويد: بر امام صادق(ع) وارد شدم در حالي كه غمگين و اندوهناك بودم. حضرت به من فرمودند: سكوني چرا غمگيني؟ عرض كردم: دختري نصيبم شده است ... حضرت فرمودند: او را چه نام نهاده‏اي؟عرض كردم: «فاطمه». حضرت فرمودند:)

آه! آه! ... اكنون كه او را «فاطمه» نام نهاده‏اي دشنامش مده، نفرينش مكن و او را كتك مزن.319

امام باقر از پدرانش(عليهم السلام) نقل مي‏فرمايند:

پيامبر خدا (ص) نامهاي زشت و نازيباي مردان و شهرها را تغيير مي‏دادند[ و به جاي آنها نامهاي زيبا و نيكو را برمي‏گزيدند].320

ج. ختنه كردن‏
1. ختنه كردن پسر واجب است. و اگر تا پس از بلوغ تأخير بيفتد بر پسر واجب است كه خودش را ختنه كند حتّي اگر كافر ختنه نشده‏اي مسلمان شود واجب است كه ختنه شود اگر چه سالخورده باشد، و تا زمان بلوغ بر وليّ پسر واجب نيست كه او را ختنه كند. پس چنانچه پسر بدون ختنه بالغ شد بر خودش ختنه كردن واجب است، اگر چه احوط آن است كه وليّ‏اش وي را ختنه كند.321

2. ختنه شدن ذاتاً واجب است و شرط صحت در طواف حج يا عمره است چه آن دو واجب باشند يا مستحب. ولي بنا بر اقوا شرط صحت نماز نيست چه رسد به ساير عبادات.322

3. اگر كسي بچه‏اي را ختنه كند و ضرري به آن بچه برسد يا بميرد، چنانچه بيشتر از معمول بريده باشد ضامن است، و اگر بيشتر از معمول نبريده باشد ضامن نيست.323

د. وليمه و مهماني‏
وليمه دادن هنگام تولد بچه مستحب است و اين يكي از پنج موردي است كه وليمه دادن در آنها سنت و مستحب است، همان‏گونه كه يكي از آن موارد در هنگام ختنه كردن است. و معتبر نيست كه وليمه در همان روز اول تولد داده شود، بلكه تأخير آن تا چند روز نيز اشكالي ندارد. و ظاهر اين است كه چنانچه ختنه در روز هفتم و يا پيش از آن صورت گيرد و در روز ختنه به نيت وليمه تولد و ختنه، وليمه داده شود، هر دو كار مستحب انجام شده است.324

ه' . عقيقه كردن‏
1. از مستحباتي كه بر آن تأكيد شده، عقيقه و قرباني كردن براي نوزاد پسر و دختر است. و مستحب است براي نوزاد پسر، حيوان نر و براي نوزاد دختر، حيوان ماده عقيقه شود. و مستحب است كه عقيقه را در روز هفتم انجام دهند. و چنانچه از روز هفتم به تأخير بيفتد - چه با عذر و چه بدون عذر - عقيقه ساقط نمي‏شود. بلكه اگر براي فرزند عقيقه ندادند و او بالغ شد، مستحب است كه فرزند براي خودش عقيقه دهد، و چنانچه در زمان حيات نيز عقيقه ندهد، مستحب است پس از مرگِ وي برايش عقيقه دهند. و عقيقه بايد يكي از چهارپايان سه‏گانه باشد: گوسفند (ميش يا بز)، گاو و شتر. و صدقه دادن پول عقيقه به جاي آن كافي نيست و جاي آن را نمي‏گيرد ... و مستحب است پا و ران عقيقه را به ماماي بچه اختصاص دهند، و بهتر اين است كه ربع آن را به وي اختصاص دهند. و چنانچه آن ربعي از عقيقه را كه پا و ران عقيقه در آن است به ماما بدهند، بعيد نيست كه هر دو كار مستحب را انجام داده باشند. و در صورتي كه ماما نباشد سهم او را به مادر مي‏دهند تا آن را صدقه بدهد.325

2. در عقيقه مخيّر هستند بين اينكه آن را به صورت گوشت خام يا پخته شده تقسيم كنند، و يا اينكه آن را بپزند و عده‏اي از مؤمنان - دست كم ده نفر - را دعوت كنند. و اگر بيشتر از ده نفر باشند بهتر است، و مهمانان از آن بخورند و براي نوزاد دعا كنند. و اشكالي ندارد كه عقيقه مطابق آنچه متعارف است پخته شود، و گاهي گفته مي‏شود بهتر آن است كه با آب و نمك پخته شود، ولي بهتر بودن اين كار معلوم نيست.326

امام صادق(ع) مي‏فرمايند:

[سلامتي‏] هر فرزندي در گرو عقيقه است.327

و . شير دادن‏
1. براي شير دادن بچه بهتر از هر كس مادر اوست ... .328

2. نهايت شير دادن دو سال كامل است. و جايز است تا سه ماه كمتر از اين مدت، آن را كاهش داد، يعني در بيست و يك ماهگي كودك را از شير گرفت، ولي در صورت امكان و عدم ضرورت، كمتر از اين مدت جايز نيست.329

نكته‏
اُمّ اسحاق مي‏گويد: مشغول شير دادن يكي از دو پسرم محمد و اسحاق بودم. امام صادق(ع) به من فرمودند: اي امّ اسحاق! او را از يك پستان شير نده، بلكه از هر دو پستان شير بده، زيرا يكي از آن دو پستان غذا و ديگري آب است.330
.315 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 310، م 2.
.316 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 310، م 2.
.317 وسائل الشيعْ، ج 15، ص 123.
.318 بحار الانوار، ج 104، ص 128 / عيون اخبار الرضا (ع).
.319 فروع كافي، ج 6، ص 48.
.320 وسائل الشيعْ، ج 15، ص 124.
.321 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 310، م‏4.
.322 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 310، م 5.
.323 توضيح المسائل، م 2204.
.324 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 310، م 3.
.325 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 311، م 9.
.326 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 311، م 10.
.327 وسائل الشيعْ، ج 15، ص 144.
.328 توضيح المسائل، م 2487.
.329 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 312، م 15.
.330 وسائل الشيعْ، ج 15، ص 176