مهريه و ارثيه‏
1. مَهري را كه زن مي‏گيرد خمس ندارد. و همچنين است ارثي كه به انسان مي‏رسد ... .429

2. اگر مالي به ارث به او برسد و بداند كسي كه اين مال از او به ارث رسيده خمس آن را نداده، بايد خمس آن را بدهد. و نيز اگر در خود آن مال، خمس نباشد، ولي انسان بداند كسي كه آن مال از او به ارث رسيده، خمس بدهكار است، بايد خمس را از مال او بدهد.430

3O . چه مي‏فرماييد درباره كسي كه خانه خود را فروخته و نصف خانه را قبلاً به عيال خود بابت مهريه واگذار كرده، و اكنون نمي‏تواند با قيمت نصف خانه كه مال خود اوست خانه ديگري مانند خانه اول تهيه نمايد، آيا اين شخص بايد خمس سهم خود را پس از فروختن بپردازد يا خير؟

باسمه تعالي؛ اگر خانه را از در آمد كسب و حقوق، قبل از اداي خمس تهيه كرده، نسبت به نصف خودش بايد خمس بدهد.431

4O . اخيراً مقداري طلا از قبيل النگو و غيره كه مربوط به همسر و دخترم بوده به مبلغ 261000 ريال به منظور خريد آپارتماني فروخته‏ام كه مبلغ هجده هزار تومان از ارزش مبلغ طلاي فروخته شده دائماً و به طور مستمر مورد استفاده خانواده‏ام بود، و بقيه آن بيش از يك سال است كه مورد استفاده قرار نگرفته است. با توجه به اينكه كل طلاهاي خريداري شده قبل از زمان داشتن حساب سال (خمس) در طول مدت خدمت 18 ساله خريداري شده لطفاً بفرماييد:

1. آيا بايد خمس كل مبلغ طلاهاي فروخته شده را پرداخت نمود؟

2. آيا بايد خمس آن مقدار از پول طلاهاي فروخته شده كه بيش از يك سال مورد استفاده قرار نگرفته داده شود؟

3. يا با توجه به موارد اشاره شده به منظور خريد خانه اصلاً تعلق نمي‏گيرد؟

باسمه تعالي؛ اگر طلاها به همسر و دخترتان بخشيده شده يا از مهريه ايشان بوده، پول فروش آن خمس ندارد، مگر اينكه با پول غير مُخمّس تهيه شده باشد.432

5O . پدري فوت كرده و مقداري پول نقد به ارث مي‏گذارد. چند بچه صغير دارد كه مادرشان قَيِّم آنهاست. آيا پرداخت خمسِ آن پول بر آنها لازم است؟

باسمه تعالي؛ اگر يقين ندارند كه خمس پول مزبور را در حيات خود نداده است، لازم نيست خمس بدهند.433

3. هزينه‏هاي سالانه‏
1. خرجهايي را كه انسان براي به دست آوردن فايده مي‏كند، از فايده كسر مي‏شود و خمس ندارد.434

2. آنچه از منافع كسب در بين سال به مصرف خوراك و پوشاك و اثاثيه و خريد منزل و عروسي و جهيزيه دختر و زيارت و مانند اينها مي‏رساند، در صورتي كه از شأن او زياد نباشد و زياده روي هم نكرده باشد، خمس ندارد.435

3O . جواني‏كه مي‏داند پنج‏سال ديگر عيال مي‏گيرد ومحتاج به‏خانه مي‏شود، اگر در مدت اين پنج‏سال از درآمد خود خانه تهيه كند، خمس آن واجب است يا نه؟

باسمه تعالي؛ اگر در موقع حاجت نتواند خانه را تهيه كند و بايد بتدريج مايحتاج آن را تهيه كند خمس ندارد، و اگر پولي را جمع كند خمس سالهاي گذشته را بايد بدهد.436

4O . شخصي براي فرزندش بعد از ازدواج خانه‏اي خريده براي سكونت، آيا خمس دارد يا نه؟

باسمه تعالي؛ خانه خمس ندارد، ولي اگر با پولي كه سال بر آن گذشته بدون دادن خمس خريده، بايد خمس بدهد.437

5O . آيا بر تمام اثاث منزل خمس واجب است يا فقط چيزهاي نقدي و اشياي خوردني هستند كه خمس دارند؟

باسمه تعالي؛ تمام آنچه كه از درآمد كسب تهيه شده و سال بر آن گذشته خمس دارد، مگر در مؤونه.438

6O . كساني كه ازدواج نكرده‏اند و مبلغي پول دارند و به خاطر اينكه اين مبلغ پولي كه دارند در راههاي بيهوده مصرف نشود لوازم خانگي مي‏خرند كنار مي‏گذارند كه وقتي ازدواج كردند از آنها استفاده كنند، بفرماييد كه خمس دارد يا خير؟

باسمه تعالي؛ اگر آنچه تهيه كرده‏اند مورد حاجت آنهاست و در وقت لزوم نمي‏توانند تهيه كنند و از درآمد سال تهيه شده خمس ندارد.439

7O . پولي كه به‏عنوان وام از بانك يا جايي ديگر جهت انجام معامله و يا راه‏اندازي كارگاه گرفته شده باشد، به آن خمس تعلق مي‏گيرد يا خير؟

باسمه تعالي؛ وام خمس ندارد.440

8O . شخصي مبلغي قرض نموده براي خريد ماشين سواري يا درست نمودن منزل مسكوني. قبل از خريد، سال خمس وي مي‏رسد و نَفْس پول باقي است، آيا به چنين پولي خمس تعلق مي‏گيرد يا نه؟

باسمه تعالي؛ خمس ندارد.441

9O . اگر مقداري پول قرض كرده باشم براي مخارج ازدواج يا خريد بعضي از وسايل مورد نياز زندگي و مقداري از حقوقم را در هر ماه بابت اين قرض بدهم، باز هم در اين مورد خمس به اموال بنده تعلق مي‏گيرد يا نه؟

باسمه تعالي؛ هر چه كار در بين سال بابت بدهي مزبور پرداخت شده خمس ندارد.442

10O . طلايي كه مرد براي زن خود مي‏خرد، آيا بايد خمسش را بدهد؟

باسمه تعالي؛ اگر به مقدار شؤون باشد خمس ندارد.443

11O . اگر زني طلاي زينتي خود را كه بدان نيز احتياج دارد براي رفع نيازمندي‏ها و مؤونه زندگي بفروشد و در سال مصرف كند: 1. آيا متعلق خمس است يا نه؟ 2. چنانچه پولش تا تمام سال به مصرف نرسيد و ماند براي سال ديگر، آيا خمس دارد يا خير؟ 3. و در هر صورت اگر سالهاي بعد چون نياز به زينت دارد اگر بخواهد دو مرتبه از درآمد كار طلايي بخرد، بايد خمس آن را بدهد يا نه؟

باسمه تعالي؛ طلا اگر از درآمد كسب پيش از پرداخت خمس تهيه شده و در سال بعد به فروش رسيده، پول فروش آن خمس دارد، و بعد اگر خواست از درآمد كسب به مقدار شؤون خود زينت آلات تهيه كند از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.444

12O . خرج عروسي پسر خمس دارد يا نه؟

باسمه تعالي؛ خمس ندارد.445

13O . پيراهني را گلدوزي كردم و مدت يك سال و اندي اتمام آن طول كشيد آيا به اين لباس خمس تعلق مي‏گيرد يا نه؟

باسمه تعالي؛ خمس ندارد.446

خمس جهيزيه‏
1. اگر انسان نتواند يكجا جهيزيه دختر را تهيه كند ومجبور باشد كه هر سال مقداري از آن را تهيه نمايد يا در شهري باشد كه معمولاً هر سال مقداري از جهيزيه دختر را تهيه مي‏كنند، به طوري كه تهيه نكردن آن عيب است، چنانچه در بين سال از منافع آن سال جهيزيه بخرد خمس ندارد.447

2O . جهيزيه‏اي كه براي دختر كنار گذاشته مي‏شود و يا پولي كه براي خريد جهيزيه كنار گذاشته مي‏شود خمس دارد يا نه؟

باسمه تعالي؛ اگر پول كنار بگذارد خمس دارد.448

3O . آيا به جهيزيه زني كه به خانه شوهر آمده و پدرش خمس مالش را نپرداخته، خمس تعلق مي‏گيرد يا خير؟

باسمه تعالي؛ اگر يقين نداشته باشد كه در جهيزيه خمس است لازم نيست خمس بدهد. و اگر يقين دارد بايد به حاكم شرع مراجعه كند و در صورت پرداخت خمس يا اجازه مي‏تواند در جهيزيه تصرف نمايد.449

4O . اگر كسي جهيزيه و يا قباله را فروخت، مازاد بر قيمت اول را سر سال خود چه كند؟ ترقي جهيزيه و قباله كه زماني صد تومان بوده و اكنون يكصد هزار تومان گرديده، خمس دارد يا نه؟

باسمه تعالي؛ خمس ندارد، مگر آنكه از پولي تهيه شده باشد كه بايد خمس آن را بدهد.450

5O . طبق‏فتواي شما: «جهيزيه‏اي كه پدر براي دخترش در طول سال و از مخارج سالانه‏اش تهيه مي‏كند، خمس ندارد». پدري است كه در ضمن تهيه جهيزيه براي دختر خود، براي پسرش نيز وسايلي مي‏خرد تا موقع شروع زندگي خود در آينده سختي نكشد، آيا بايد خمس اين وسايل را بدهد؟

باسمه تعالي؛ اگر مرسوم و متعارف نيست خمس آن را بدهد.451

6O . پسر عموي من كه او را در حسب ظاهر عادلِ راستگو مي‏دانم، ايشان مي‏گويند كه پدر زن تو خمس نمي‏دهد و بنا بر شناختي كه به پدر زنم و نحوه زندگي ايشان دارم احتمالاً ايشان خمس مالش را نمي‏دهد. در رابطه عروسي با دخترش (كه دختر عموي بنده هست) پدر زنم به من و همسرم جهيزيه داده است. حال تكليف بنده در رابطه با استفاده از آن چيست؟

باسمه‏تعالي؛ اگر يقين به‏بودن خمس در جهيزيه نداريد برشما چيزي نيست.452

7O . بعضي از دختر خانمهاي آموزگار حقوق دريافتي‏شان را كلاً پس‏انداز مي‏كنند و چون فعلاً در خانه پدر و مادر هستند احتياج به خرج كردن پول ندارند. از طرفي قصد تهيه خانه هم ندارند و فقط مقداري از اين پول را جهيزيه تهيه مي‏كنند، آيا اينها بايد سال مالي داشته باشند يا خير؟ آيا به پس‏انداز آنها يا جهيزيه‏شان خمس و سهم امام تعلق مي‏گيرد يا خير؟

باسمه تعالي؛ اگر در بين سال جهيزيه تهيه كرده باشند خمس ندارد، ولي اگر پول پس‏انداز نموده بايد خمس آن را بدهد.453

8O . هنگام ازدواج، پدرم مقداري جهيزيه به من دادند، اگر چه پول آنها از درآمد ماهيانه‏اش بوده، ولي با نهايت تأسف ايشان خمس و زكات نمي‏پردازند و در بعضي از زمينه‏ها گرانفروشي نيز كرده‏اند، با اين صورت آيا من بايد خمس جهيزيه هايم را بپردازم؟

باسمه تعالي؛ اگر يقين نداريد كه جهيزيه از پولي كه بايد خمس آن داده شود، تهيه شده باشد چيزي بر شما نيست.454

4. سرمايه‏اي كه اگر خمس آن داده شود مانع امرار معاش مي‏گردد

كسي كه با سختي سرمايه‏اي را تهيه كرده است كه اگر خمس آن را بدهد با بقيه آن نمي‏تواند كاري كه با آن مي‏خواهد امرار معاش كند شروع نمايد. چه وقت بايد خمس اين سرمايه را بدهد؟

باسمه تعالي؛ اگر با دادن خمس نمي‏تواند امرار معاش نمايد خمس ندارد.455

.429 توضيح المسائل، م 1754.
.430 توضيح المسائل، م 1755.
.431 استفتاآت، ج 1، ص 367، س 70.
.432 استفتاآت، ج 1، ص 375، س 94.
.433 استفتاآت، ج 1، ص 407، س 183.
.434 توضيح المسائل، م 1774.
.435 توضيح المسائل، م 1775.
.436 توضيح المسائل، بخش استفتائات، ص 428، س 60.
.437 استفتاآت، ج 1، ص 363، س 60.
.438 استفتاآت، ج 1، ص 384، س 121.
.439 استفتاآت، ج 1، ص 352، س 23.
.440 استفتاآت، ج 1، ص 411، س 198.
.441 استفتاآت، ج 1، ص 356، س 39.
.442 استفتاآت، ج 1، ص 405، س 178.
.443 استفتاآت، ج 1، ص 355، س 34.
.444 استفتاآت، ج 1، ص 354، س 33.
.445 استفتاآت، ج 1، ص 354، س 29.
.446 استفتاآت، ج 1، ص 354، س 32.
.447 توضيح المسائل، م 1777.
.448 استفتاآت، ج 1، ص 353، س 28.
.449 استفتاآت، ج 1، ص 353، س 26.
.450 استفتاآت، ج 1، ص 353، س 27.
.451 استفتاآت، ج 1، ص 354، س 31.
.452 استفتاآت، ج 1، ص 396، س 149.
.453 استفتاآت، ج 1، ص 352، س 25.
.454 استفتاآت، ج 1، ص 396، س 148.
.455 استفتاآت، ج 1، ص 355، س 35.