در ادامه بررسي و کاوش در زندگي سراسر نور و معرفت حضرت زهرا سلام اللّه عليها، بحث در باره ي ويژگيهاي رفتاري آن حضرت با فرزندانش، ضروري به نظر ميرسد، آنچه در پي ميآيد سعي و کوششي است در راستاي درک صحيح و شناخت دقيق از شيوههاي تربيتي و آموزشي آن بانو در ميان خانواده خود، اميد آنکه حضرتش را در اين گونه امور مهم، سرمشق و اسوه ي خود دانيم :
نقش اساسي مادر در سعادت و شقاوت نسل
بيترديد، سرنوشت هر انساني، ريشه در روحيات و خصلتهاي کساني دارد که در دوران طفوليت، نزديکترين انسانها به او بودند. از طرف ديگر، در اين دوران، مادر نزديکترين فرد به انسان بوده، نقش سازنده وي در تعيين مسير فرزند، بينهايت در خور توجه است.
نقطه ي آغازين سعادت يا شقاوت انسانها، دامن مادر و محيطي است که مادر، رکن اساسي آن محسوب ميشود. پس ميتوان گفت از اين جهت، کودک مانند مومي است که در ميان دستان قدرتمند مادر، قابليت تبديل به هر شکل و هيأتي را دارد.
شيوههاي تربيتي حضرت زهرا(س)
متخصصان تعليم و تربيت در مورد نقطه شروع پرورش و تأثيرگذاري بر جان و روان کودک و به بيان ديگر، سن شروع تربيت کودک، نظرات مختلفي ابراز کردهاند. گفتني است که اسلام در اين رابطه، نظرات متقن و دقيقي ارايه کرده که بررسي تمام آنها از حوصله اين مقاله خارج است، ليکن يکي از ابتداييترين مراحل پرورش و اثرگذاري در روح کودک را نامگذاري دانسته است.
نامگذاري، براي طفل اهميت فوقالعادهاي دارد، زيرا اولين چيزي که در فهم لطيف و حساس کودک، راه پيدا ميکند، نام و شهرت اوست. اينکه اين نام چه بار فرهنگي و معناداري را حمل ميکند، تأثير شگرفي در روح و روان او دارد، بدين جهت اميرالمؤمنين سلام اللّه عليه يکي از حقوقي را که فرزندان بر عهده پدر دارد نام نيکو و پسنديده ميشمارد و ميفرمايد:
«حق الولد علي الولد أن يحسن اسمه»(1)
تعيين نام مناسب، حقي است که فرزند بر ذمه پدر خود دارد.
با در نظر گرفتن مطلب فوق، بايد اذعان داشت که حضرت زهرا(س) با همفکري و همکاري پيامبر(ص) و علي(ع) زيباترين نامها را براي فرزندان خود انتخاب نمود و از اين جهت، حقي که بر ذمه داشت به بهترين شکل ممکن ادا کرد.
عواطف مادري و نقش آن در تربيت فرزند
روح انسان به گونهاي ساخته و پرداخته شده که نياز به محبت و عطوفت، يکي از اساسيترين نيازهاي روحي او محسوب ميشود؛ بدين جهت کودکان محروم از اين نياز فطري، دچار کمبودها و مشکلات رواني و گاه نواقص جسمي خواهند شد.
بر اساس تحقيقات دامنهداري که در اين زمينه به عمل آمده است، بسياري از بزهکاريهاي افراد مختلف ريشه در خلأ عاطفي آنها دارد و چنانچه جامعهاي در زمينه ي اشباع رواني و اقناع نيازهاي فطري فرزندان خود، توفيقي به دست آورد، کمتر شاهد ناهنجاريهاي فردي و اجتماعي خواهد بود.
حضرت فاطمه(س) که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا(ص) سيراب گشته و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندان خود بود در اين جهت نيز وظيفه مادري خود را به بهترين شکل، انجام ميداد.
سلمان ميگويد: روزي فاطمه زهرا(س) را ديدم که مشغول آسياب بود. در اين هنگام، فرزندش حسين گريه ميکرد و بيتاب بود. عرض کردم، براي کمک به شما آسياب کنم يا بچه را آرام نمايم؟ ايشان فرمود: من به آرام کردن فرزندم اولي هستم، شما آسياب را بچرخانيد.(2)
توجه به نيازهاي کودک
يکي از عوامل مؤثر در سلامت و نشاط روحي و جسمي فرزند، تغذيه و بهداشت است. تأمين اين گونه نيازها که جسم و روح کودک را آرام و آسوده نگه ميدارد، سلامتي و صلابت روح او را تا پايان عمر تضمين ميکند. ناهنجاريهاي فراواني که در انسانهاي بزرگ ديده ميشود، به نوعي ريشه در نيازهاي اين دوره از زندگي آنها دارد. علاوه بر اين، نبايد از تأثيرگذاري متقابل روح و جسم غافل بود. بيشک، يک جسم بيمار، روح را افسرده و بينشاط ميسازد، همان گونه که روح افسرده، موجب اخلال در فعاليتهاي بدن ميگردد.
بارها در تاريخ خواندهايم که گاه، فاطمه زهرا(س) شکم فرزندانش را به قيمت گرسنگي خود، سير ميکرد.
بازي و تحرک
عليرغم اينکه ظهور اسلام در محيطي کاملاً بيفرهنگ و دور از تمدن بود، اما برنامه و شيوههاي ارايه شده از طرف اولياي دين، هميشه با انسانها از هر تمدن و فرهنگي سازگار است.
از جمله مواردي که در شيوه ي تربيت حضرت زهرا(س) جايگاه خاصي داشت، تحرک و بازي کودکان بود. اين فعاليت و تکاپو به قدري براي سلامتي و رشد مناسب کودک، ضروري است که حتي براي تشويق آنها به تحرک و بازي، بزرگترها نيز بايد تن به بازي و جست و خيز بدهند.
بازي در دوران کودکي به منزله واکنش کودک در برابر عوامل محيطي و بروز استعدادهاي نهفته اوست که تأثيرات آن در کنار تقويت جسم و افزايش بنيه کودک، قابل توجه است. همچنين بازي، در تقويت نيروي ابداع و ابتکار کودک بينهايت، مؤثر است. بنابراين غفلت از بازي به هيچ وجه به صلاح کودک و والدين او نيست.
همبازي شدن رسول معظم اسلام(ص) با فرزندان دخترش زهرا بيانگر اين نکته مهم است که بازي و تحرک کودک، يکي از لوازم تربيت صحيح محسوب ميشود. حضرت علي(ع) و فاطمه زهرا(س) در خانه به بازي بچهها توجه کافي مبذول ميداشتند و همين امر، موجب شادابي و نشاط روزافزون آنها ميشد.
پاورقيها:
1ـ نهجالبلاغه، خطبه 399.
2 همان مدرک، ص280.
منبع : ماهنامه پيام زن - با تغييروتلخيص
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید