واکنش هاي ما نسبت به موقعيت هاي خطرناک در سنين گوناگون به شکل محسوسي متفاوت است....
تقريبا در تمامي فرهنگ ها افراد سالمند و ميانسال نسبت به جوانان محتاط تر هستند. انگار ماجراجويي با جواني گره خورده است و محافظه کاري آرام آرام با افزايش سن در وجود ما ته نشين مي شود. بدون شک انرژي متراکم و در حال انفجار يک جوان در کنار شناخت ناتمامي که از دنياي اطراف خود دارد بسياري از رفتارهاي بي حساب و کتاب او را توجيه مي کند اما از قرار معلوم سنگيني تجربيات زندگي هم تنها دليل آرامش و طمأنينه افراد ميانسال در فرآيند تصميم گيري و رفتار نيست. دانشمندان امروزه عامل ديگري را نيز در اين تفاوت ها دخيل مي دانند.
عاملي که فارغ از دريافت هاي تجربي ما از دنياي بيرون بيشتر به درون ما برمي گردد. خلاصه کلام آنکه آنها معتقدند درک ما از «خطر» در سنين مختلف به کلي متفاوت است و باعث مي شود يک صحنه را به دورنگ گوناگون ببينيم! به تازگي مجله «توسعه شناختي» گزارشي از يک پروژه تحقيقاتي را در اين زمينه منتشر کرده است. به گفته دکتر سارا بلکمور از انستيتوي عصب شناسي و رفتارشناسي لندن اين پژوهش روي «پارادوکس سلامت» متمرکز شده است. «پارادوکس سلامت» اصطلاحي است که رفتارشناسان به سنين جواني نسبت داده اند. در اين سنين توانايي فيزيکي و حس زندگي در افراد گوناگون در بالاترين سطح خود قرار دارد اما در مقابل بالاترين درصد رفتارهاي پرخطر وآمار مرگ و مير ناشي از حوادث نيز درست در همين دوره اتفاق مي افتد. در پژوهشي که انستيتو عصب شناسي لندن منتشر ساخته ?? پسر در سنين ? تا ?? ساله مورد بررسي قرار گرفته اند. اين بررسي به وسيله يک بازي کامپيوتري استاندارد شده به انجام رسيد.
بازي کامپيوتري اين پروژه تحقيقاتي به گونه اي طراحي شده بود که افراد براي به دست آوردن امتياز بيشتر انتخاب هاي گوناگوني را پيش روي خود داشتند. محققان پس از پايان بازي هر فرد مجموعه تصميم گيري ها و واکنش هاي او را مورد بررسي قرار دادند. همچنين با استفاده از حس گرهايي که روي بدن اين افراد نصب شده بود، ميزان هيجانات عاطفي آنها هم در خلال بازي و به دست آوردن امتيازها مورد سنجش قرار گرفت. نتايج حاکي از آن بود که جوانان در موقعيت هايي که به صورت کاملا شانسي وارد صحنه اي شده و توانسته اند امتياز خوبي را به دست آورند، بيش از هر حالتي خوشحال و هيجان زده مي شوند. به گفته دکتر بلکمور اين يافته مي تواند توجيه گير رفتار جوانان در انتخاب رفتارهاي پرخطر تر باشد.
او مي گويد: «ساختار ذهني جوانان به گونه اي است که درک آنها از خطر بيشتر از آنکه موجب رفتاري احتياطي شود، اشتياق آنها را براي امتحان تصادفي آن موقعيت خطرناک بالا مي برد. در حقيقت جوانان بيشترين لذت را زماني مي برند که از يک موقعيت خطرناک جان سالم به در برند! در پژوهش ما اين نحوه درک موقعيت هاي خطرناک بيش از همه در سن ?? سالگي اتفاق افتاده است.» طبق آمارهاي سازمان جهاني بهداشت که سال گذشته انتشار يافته است ??درصد مرگ وميرها در سنين جواني ناشي از جراحات و حوادث و خشونت هاي اتفاقي بوده است.
تا دو دهه گذشته تنها يک نظريه غالب در مورد علت شيوع رفتارهاي پرخطر در ميان جوانان وجود داشت. اين نظريه بيشتر رفتارهاي خطرآفرين جوانان را به احساسات اغراق شده استقلال طلبي و شکست ناپذيري آنها نسبت مي داد. اما در سال هاي پاياني قرن بيستم مطالعات تکميلي عوامل ديگري را نيز مطرح ساختند. مثلا در تحقيق جامعي که در سال ???? به انجام رسيد، ??? جوان به همراه والدين شان از نظر تفاوت در زمينه درک خطر مورد بررسي قرار گرفتند. براي اين کار هر کدام از افراد به طور جداگانه در مصاحبه اي شرکت مي کرد و از او در مورد سابقه تجربه ?? رفتار ضدسلامت به طور مستمر، گهگاهي يا تنها براي يک بار سوال مي شد. رفتارهاي منافي سلامت در اين مطالعه عبارت بودند از: مصرف سيگار، مصرف مواد مخدر و داروهاي تهوم زا، رابطه جنسي محافظت نشده، رانندگي در حالت غيرطبيعي و نبستن کمربند ايمني و...
در اين مطالعه نشان داده شد که نوجوانان و جوانان برخلاف والدين خود کمتر امکان مواجهه مستمر با عادت هاي ضدسلامت را دارند. مثلا استفاده از سيگار يا الکل در آنها اغلب به صورت تفنني و نه عادتي صورت مي گيرد. به همين دليل در زمينه درک ميزان خطر آنها دچار سوءبرداشت مي شوند و درک نادرستي از مرگ و مير عادت هاي ضد سلامت به دست مي آورند. اما جديدترين و البته متفاوت ترين تحقيق در اين زمينه به تنها دو هفته قبل برمي گردد. نتايج اين پژوهش در نشست سالانه جامعه متخصصان کودکان و در دانشگاه بريتيش کلمبياي کانادا ارايه شده است.
اين مطالعه پيشنهاد کرده است که ميزان بالاي استقبال از خطر در نوجوانان به رشد نيافتگي کامل ساختار مغزي آنها مربوط است. به اعتقاد دکتر هارت و دکتر رومر، بخشي از فعاليت هاي مغز به نام بخش عملکرد اجرايي شناختي که مسوول کنترل رفتارهاي تکانشي و هيجاني افراد است مخصوصا بخشي که حافظه عملکردي نام دارد تا دهه سوم زندگي به بلوغ کامل نمي رسد. تيم تحقيقاتي بيمارستان کودکان فيلادلفيا با بررسي رفتارهاي هيجاني و بدون تفکر ??? نوجوان و سنجش حافظه عملکردي آنها به اين نظريه رسيده اند. هر چند دکتر رومر در پايان سخنراني خود صراحتا اعلام کرده است که استقبال بيشتر جوانان از خطر به هيچ عنوان در يک يا دو دليل ساده خلاصه نمي شود.

منابع: رويترز هلث سايکولوژي
دکتر ياشا نهريني