با تشويق، استعدادهاي فرزندتان را شکوفا کنيد
انجام دادن رفتارهاي مطلوب، نيازمند داشتن انگيزه‏اي قوي و موثر است. انگيزه‏ها به دو نوع دروني و بيروني تقسيم مي‏شوند و به طور معمول، براي کودکاني که انگيزه‏اي دروني جهت انجام دادن رفتارهاي خوب و مطلوب ندارند، تشويق مي‏تواند يکي از روش‏هاي تربيتي مناسب باشد، اما تاکنون با خود انديشيده‏ايد که:
- ميزان تاثيرگذاري تشويق به چه ميزان است؟
- اثرات منفي تشويق چيست؟
- از چه راه‏هايي مي‏توان کودک را تشويق کرد؟
- تشويق کننده چه ويژگي‏هايي بايد داشته باشد؟
- چه عواملي را در تشويق بايستي مدنظر قرار داد؟
چون انسان موجودي است که انگيزه خويشتن دوستي در او بسيار نيرومند است و طبيعت او به گونه‏اي است که اگر در انجام اموري پاداش بگيرد آن امور را هم بهتر انجام مي‏دهد و هم احتمال تکرار آن افزايش مي‏يابد، از اين رو همواره خانواده‏ها از تشويق به عنوان يک روش تربيتي براي پايداري و تثبيت رفتارهاي خوب و مناسب در فرزندان خود بهره مي‏گيرند.
تشويق باعث تامين رضايت خاطر و همچنين افزايش اعتماد به نفس مي گردد. همچنين باعث شکوفايي استعدادهاي دروني و افزايش اميد و دلگرمي به فعاليتها شده و احساس ارزش مندي را تقويت مي کند
تشويق به معني قدرداني، تشکر، تعريف، پاداش دادن و ابراز رضايت از رفتار فرد است. همچنين تقويت، ترغيب و تکرار رفتارهاي مطلوب فرد را به دنبال دارد و از طرف ديگر محرکي متناسب با نيازهاي فرد به شمار مي‏آيد که پس از يک رفتار مطلوب به منظور افزايش احتمال تکرار آن انجام مي‏شود.
 
فوايد تشويق
از نظر روان‏شناسان تشويق باعث تامين رضايت خاطر و همچنين افزايش اعتماد به نفس مي گردد. همچنين با عث شکوفايي استعدادهاي دروني و افزايش اميد و دلگرمي به فعاليتها شده و احساس ارزش مندي را تقويت مي کند و از اين طريق به تامين نيازهاي رواني مي پردازد.همچنين تشويق باعث جبران کمبودهاي عاطفي و اجتماعي گشته و باعث احساس آرامش در کودکان مي گردد و به اين ترتيب زمينه لازم براي اصلاح رفتار را پديد مي آورد.
اثرات زيان‏بار تشويق
با وجود تمام مزايايي که تشويق دارد، اگر به‏کارگيري تشويق بيش از حد لازم باشد، در موقعيت مکاني و زماني مناسب اعمال نشود يا مبتني بر اصول صحيح تشويق نباشد، احتمال بروز اثرات سويي وجود دارد که مهم‏ترين آنها عبارت است از :
مانع از رشد انگيزه هاي دروني شده و از طرف ديگر توقعات و انتظارات تصنعي کودک را افزايش مي‏دهد حس خودبزرگ بيني و غرور را تقويت کرده و بين انتظارات خانه و مدرسه و جامعه تعارض به‏وجود مي‏آورد و به اين ترتيب تشويق که وسيله‏‏اي براي تربيت است، خود به هدف تبديل مي‏شود.
فريب، تظاهر و رياکاري را افزايش داده و مانع بروز خلاقيت و درک تمجيد و تشويق حقيقي مي‏شود. چنين کودکي هدف را نه رسيدن به عمق و کيفيت، بلکه رسيدن به نتيجه مي داند و رقابت را، جايگزين رفاقت مي‏کند.
ميزان تشويق بايد با کار کودک متناسب باشد يعني پاداش همگام با موفقيت‏هاي تدريجي او از کم به زياد در حرکت باشد و پاداش‏هاي بزرگ براي کارهاي بزرگ ‏تر در نظر گرفته شود
انواع تشويق
تشويق انواع مختلفي دارد که بعضي اشکال آن عبارت است از:
1- مادي: مانند انواع خوراکي‏ها، پول، تقديرنامه و...
2- رفتاري: مانند سرتکان دادن به نشانه تاکيد، لبخندزدن و ...
3- کلامي: مانند بله، بسيار خوب، عالي است و...
اصول تشويق
براي اينکه بتوانيد در شيوه تربيتي خود از يک شيوه ميانه و متعادلي بهره گيريد لازم است که از اصول صحيح تشويق و تنبيه اطلاع داشته باشيد لذا در اين مقاله برخي از اصول اساسي و اوليه تشويق به شما والدين عزيز ارايه مي گردد:
- علت تشويق بايد مشخص باشد تا کودک دليل تشويق خود را بفهمد.
- رفتار کودک بايد مورد تشويق قرار بگيرد، نه کل شخصيت او. مثلاً بايد گفت«آفرين به تو که براي من خريد کردي» نه اينکه بگوييم «تو چه پسر خوبي هستي»
- بهتر است بلافاصله بعد از انجام کار مطلوب کودک انجام شود.
- تشويق بايد طبيعي، واقعي و به دور از فريب و ريا باشد.
- بهتر است هر کودک با خودش مقايسه شود مثلاً اگر نمره چهارده او به شانزده رسيد، پيشرفت او مي‏تواند قابل ستايش باشد.
- ميزان تشويق بايد با کار کودک متناسب باشد يعني پاداش همگام با موفقيت‏هاي تدريجي او از کم به زياد در حرکت باشد و پاداش‏هاي بزرگ براي کارهاي بزرگ ‏تر در نظر گرفته شود.
- تشويق هميشگي نبوده، بلکه گاه به گاه و در برابر کارهاي ممتاز باشد.
- تشويق با سن، جنسيت، نيازها، شرايط، موقعيت، شخصيت و... کودک متناسب باشد.
- تشويق در بين همسالان و دوستان کودک موثرتر از تشويق او در تنهايي است.
- بايد دقت شود تشويق شکل رشوه به خود نگيرد تا کودک هر کاري را به اميد دريافت پاداش انجام ندهد.
- تحسين و تشويق بيش از حد و بيجا موجب غرور و تکبر کودک مي‏شود.
- به مرور پاداش‏هاي بيروني به پاداش‏هاي دروني تبديل شود، يعني او خودش از انجام دادن آنها لذت ببرد.
- از چيزهايي براي پاداش بايد استفاده شود که براي او خوشايند باشد.
- تشويق بايد به گونه‏اي باشد که کودک خود را مستحق آن دانسته و از تاييد دروني خود بر خوردار شود.
منبع: ماهنامه خانواده