يکي از صفاتي که در همه اديان الهي به آن اشاره شده و در چند دهه اخير، مورد توجه روانشناسان نيز قرار گرفته خويشتنداري است. روانشناسي به نام لوتانز(Luthans) خويشتنداري را چنين تعريف ميکند: حالتي است در درون فرد كه او را به انجام وظايفش متمايل ميسازد، بدون آنكه عامل خارجي او را كنترل كرده باشد. هدفي كه در خويشتنداري دنبال ميشود ابزار يک شخصيت سالم است كه به بلوغ فكري رسيده است، در برابر انواع مشكلات از خود مقاومت نشان ميدهد، با بينش كامل آن را انتخاب ميكند و در همه ابعاد زندگي قادر به کنترل خويش است. 

فرايندخويشتنداري، مطابق تقسيمبندي «بريف» شامل چهار مرحله است :

1 تعيين اهداف و استانداردها
هر شخص براي خود اهدافي دارد و براي دستيابي به آنها از هنجارهاي ويژهاي پيروي ميکند. کسي که ميخواهد خود را کنترل كند، بر مبناي فرايند کلي کنترل، قبل از هر چيز بايد بداند که ميخواهد از وضع موجود به سوي چه وضع مطلوبي حرکت كند. در اين مرحله، فرد به خود متعهد ميشود که از برخي رفتارها بپرهيزد و يا خود را به انجام دادن پارهاي از کردارها مقيد كند که آنها را مطلوب ميداند. اجراي اين تعهد به دليل روشن بودن هدف براي فرد آسان تر بوده و او را داراي انگيزه اي بهتر مي کند .
شخص خويشتندار به بلوغ فکري بالايي رسيده و انتخاب هايي بر اساس تفکر و تدبر دارد و شيوه زندگي خود را بر پايه احساس و خوش آمدن بنا نمي کند .

2 اقدامات رفتاري
دومين مرحله گام برداشتن در راه تحقق هدفي است که فرد براي خود تعيين کرده. اين مرحله، در واقع، همان رفتار و عمل او است. در مقايسه با فرايند کلي کنترل، رفتار در واقع همان عملکرد فرد در تحقق اهداف از پيش تعيين شده است.
 
3 خودارزيابي
سومين مرحله انطباق اهداف فرد با عملکرد خود بر اساس استانداردهاي موردنظر است. به عبارت ديگر، در اين مرحله، فرد عملکرد خود را ارزيابي ميكند که تا چه حدي توانسته است در تحقق اهداف و آرزوهاي خود موفق باشد. نتيجه اين ارزيابي از سه حال بيرون نيست:
الف - عملکرد فرد بيش از انتظاري است که از خود داشته و توانسته است اهداف مورد نظر را کاملاً پوشش دهد، که در اين صورت حاصل آن رضايت فرد از عملکرد خويش و يا اعتماد به نفس است.
ب - عملکرد فرد کاملاً با اهداف از قبل تعيين شده انطباق دارد، که در اين صورت فرد به آنچه ميخواسته رسيده است.
ج - عملکرد و رفتار او با اهداف مورد نظر فاصله دارد، که در اين صورت لازم است که فرد در برنامهريزي و راهکارهاي رسيدن به اهداف خود تجديد نظر کند.
مهم آن است که ابتدا شخص بتواند عيوب و ضعف هاي خود را بشناسد تا براي ترک و از بين بردن آنها برنامه بريزد .

4 خود مديريتي
در آخرين مرحله، فرد براساس مقايسه عملکرد و رفتار با اهداف و استانداردها (آرزوها و آمال) تلاش ميكند که به اصلاح خود بپردازد و ضعفهاي احتمالي موجود در رفتار خود را برطرف كند. قطعاً در اين مرحله پاداش و تنبيه خود ميتواند در اصلاح رفتار در فرايند خويشتنداري نقشي بسزا داشته باشد.
 
اين برنامه مي تواند در زمينه هاي مختلف به مرحله اجرا در آيد . خويشتنداري هم حيطه هاي جسمي را در بر مي گيرد و هم معنوي و اخلاقي را . مهم آن است که ابتدا شخص بتواند عيوب و ضعف هاي خود را بشناسد تا براي ترک و از بين بردن آنها برنامه بريزد . خويشتنداري در زماني مکه فرد بر خود نظارت و خودآگاهي نداشته باشد معنا پيدا نمي کند . اما درزمان آگاهي بر خود مي توانيم با اجراي مراحل فوق گام هاي خوبي را در جهت ارتقا خود برداريم .
 
 قرباني- سپيده دانايي