کليد موفقيت در روابط زناشويي بيان احساسات واقعي و شفاف خود و گفتن حقايق عاطفي و احساسي به فرد مقابل مي باشد. اما همه مي دانيم که پيش از بيان اين احساسات واقعي به ديگران بايد خود از وجود آنها آگاه و مطلع باشيم و بتوانيم درباره آنها فکر کنيم و به اصطلاح با استفاده از فراشناخت به نحوه و علل وقوع آنها اشراف يابيم.

مقدمه


آيا تا به حال شده است وقتي واقعا ناراحت هستيد بخنديد ؟ آيا تا به حال اتفاق افتاده است که وقتي واقعا ترسيده ايد عصباني شده باشيد و رفتار عصبي و آزارنده اي از خود نشان داده باشيد ؟ يا وقتي خودتان احساس گناه کرده ايد فرد ديگري را سرزنش کرده باشيد ؟
همه ما کم و بيش تجربيات مشابهي در اين زمينه داريم. اما چرا انسان گاهي اوقات در پاسخ به موقعيت هاي خاص عکس العمل مناسب و در خور موقعيت نشان نمي دهد و با نشان دادن عکس العمل هاي ناسازگار با موقعيت شرايط را از آنچه هست خرابتر مي کند ؟
ما در اين مجال سعي داريم نقش لايه هاي عميق احساسات را در شکل گيري شخصيت ، روابط بين فردي و خصوصا روابط زناشويي بررسي کنيم.

حقيقت گويي به خود


درباره نقش مثبت حقيقت در سلامت روحي و روابط بين فردي مقالات بي شماري به چاپ رسيده است و ما در اين بحث قصد تکرار اين موارد را نداريم و تنها سعي داريم از زاويه اي اختصاصي تر نقش حقيقت گويي به خود را در روابط زناشويي بررسي کنيم. واقعيت اين است که ما معمولا بزرگترين و مخرب ترين دروغ ها را به خود مي گوييم و با توجه به نقش عظيم روابط عاطفي در پايداري و کيفيت روابط زناشويي ، دروغ هاي عاطفي و سرکوب احساسات خود ، بزرگ ترين تهديد ها براي زندگي زناشويي هستند.

رابطه سرکوب احساسات و مکانيزم هاي دفاعي


کليد موفقيت در روابط زناشويي بيان احساسات واقعي و شفاف خود و گفتن حقايق عاطفي و احساسي به فرد مقابل مي باشد. اما همه مي دانيم که پيش از بيان اين احساسات واقعي به ديگران بايد خود از وجود آنها آگاه و مطلع باشيم و بتوانيم درباره آنها فکر کنيم و به اصطلاح با استفاده از فراشناخت به نحوه و علل وقوع آنها اشراف يابيم.
اما سوال مهم اين است : چرا احساسات واقعي ما از حيطه هوشياري مان بيرون مي مانند ؟
جواب ، ساده و در عين حال عميق است ؛ انسان در سازمان رواني خود از فرايند هايي استفاده مي کند که وي را از استرس ، اضطراب و ناراحتي دور نگه مي دارد. اين فرايندها که براي اولين بار توسط زيگموند فرويد بصورت جداگانه و طبقه بندي شده مطرح شدند اصطلاحا مکانيزم هاي دفاعي گفته مي شود که از معروف ترين و تاثيرگذارترين مفاهيم روانشناسي در قرن بيستم بوده است که تقريبا کم و بيش از طرف اکثر مکاتب روانشناسي مفاهيم پايه اي آن مورد قبول قرار گرفته است.
بر اساس اين مکانيزم ها که معروف ترين و پايه اي ترين آنها مکانيزم سرکوب مي باشد افکار و احساسات ناخوشايند آدمي به طور خودکار از حيطه هوشياري وي به سرزمين ناهوشيار انتقال مي يابد و ما در زندگي روزانه خود و در حيطه هوشياري ، از وجود اين احساسات آگاه نخواهيم بود. اما اين موارد سرکوب شده به زندگي خود در مرزهاي ناهوشيار ادامه مي دهند و تأثيرات خود را در زندگي ما به جاي مي گذارند.
حال اگر اين مکانيزم ها در سرکوب احساسات ناخوشايند و افکار تلخ به کار مي افتند و آن احساساتي که ما را مي آزارند در اين فرايند به ظاهر فراموش مي شوند . بدين صورت ما در بيان آگاهانه حقايق احساسي خود ناخواسته ناتوان مي شويم و هم به خود و هم به شريک زندگي خود دروغ مي گوييم و همين عدم بازگويي حقايق به تدريج روابط عاشقانه ما را از هم مي پاشد.
حال بايد ببينيم ما در اين سرکوب احساسات چه لايه هاي را از حيطه هوشياري خود مي رانيم.

پنج لايه احساسات


فرض کنيد در حال دعوا با همسر خود هستيد و سخت به خشم آمده ايد و او را به باد سرزنش گرفته ايد و همه تقصيرات را متوجه او کرده ايد . اما آيا تا به حال بي اين موضوع فکر کرده ايد که چرا شما خشمگين هستيد ؟ جواب اکثر افراد اين است که ايشان کار خطايي انجام داده است و مرا عصباني کرده است. ولي جواب عميق تري هم هست از زاويه اي ديگر :
ما در روابط ميان فردي معمولا از کساني خشمگين مي شويم که به هر طريق براي ما مهم تر هستند. نکته جالبي است . لحظه اي تأمل کنيد . اگر از همسر خود خشمگين هستيد اين خشم ، نشانه عشق و علاقه شماست به ايشان. شايد عجيب به نظر برسد ولي واقعيت دارد . در پس هر خشمي در زندگي زناشويي علاقه اي پنهان است. 

احساسات ما نسبت به شريک عاطفي مان در پنج سطح طبقه بندي مي شود :
1- خشم
2- آزردگي و غم
3- ترس و عدم امنيت
4- گناه و پشيماني
5- عشق
شما مي توانيد اين لايه ها به کوه يخي تشبيه کنيد که قسمت اصلي آن در زير آب قرار دارد و قسمت کمي از آن در معرض ديد شما قرار دارد و اين قسمت کوچک همان خشمي است که شما در حيطه آگاهي خود تجربه مي کنيد و چهار لايه بعدي در زير آب و در خارج از حيطه هوشياري قرار دارد.
ولي در واقع وقتي شما احساس خود را به صورت خشم ابراز مي کنيد چهار سطح ديگر احساسات نيز در سازمان رواني شما در حال فعاليتند ولي از حيطه هوشياري و آگاهي شما خارجند و شما آنها را لمس نمي کنيد. حال اگر همه اين سطوح احساسات را لمس نکنيد مسلما نمي توانيد آنها را به طرف مقابلتان انتقال دهيد و تبعات منفي اين احساسات سرکوب شده در وجود شما باقي مي ماند و در ابراز عشق و محبت شما به شريک زندگيتان خلل بزرگي ايجاد مي شود.
فرض کنيد همسر شما به نشانه قهر از منزل بيرون رفته است و شما بسيار خشمگين شده ايد . اگر به دنبال راه حلي عملي و ماندگار براي حل مشکل و تحکيم روابط هستيد بايد هر پنج سطح احساسات خود را به همسرتان انتقال دهيد :
« واقعا عصباني شدم که رفتي ( خشم )
وقتي رفتي غمگين شدم ( آزردگي و غم )
مي ترسيدم برنگردي ( ترس )
متأسفم که روز تولدت رو فراموش کردم ، عذر مي خواهم ( گناه و پشيماني )
من دوستت دارم ( عشق ) »
در اين ابراز احساسات ، شما تمام پنج سطح احساسات خود را شناخته ايد و آنرا تمام و کمال ابراز داشته ايد . اين گونه سخن گفتن ، همه مشکلات ، سوءتفاهم ها و درگيري ها را از بين مي برد . زيرا شما عشق خود را ابراز کرده ايد . جان گري نظريه پرداز معروف روابط زناشويي در اين باره چنين مي گويد :
« مشکل هنگامي پيش مي آيد که شما خشم و آزردگي خود را ابراز کرده و تمام حقيقت را نمي گوييد و عشقي را که در زير اين احساسات نهفته است را ناديده گرفته و بيان نمي کنيد.
درزير تمام احساسات منفي ، عشق و ميل به ارتباط نهفته است . تنها راه نشان دادن عشق و برملا ساختن آن اين است که تمام احساسات ديگرمان که روي هم انباشته شده است را بيان داريم . »

در پايان کلام


اگر نتوانيم عواطف منفي خود را احساس کنيم ، کم کم قدرت درک و احساس عواطف مثبت را نيز از دست مي دهيم . تغيير عادات در نحوه بيان خواسته ها و احساساتمان يکروزه ميسر نمي شود و نياز به انگيزه و ممارست دارد.
در اولين گام شناخت و پذيرش ساير ابعاد احساسات و تأثير آنها بر روابط زناشويي بسيار مؤثر است.
در دومين گام، آگاهي و زير نظر گرفتن نحوه بيان و محتواي گفتارمان در لحظات بحراني و در زندگي روزانه در يک دوره زماني مشخص بسيار ضروري است.
در سومين گام که همزمان با گام دوم بايد اجرا شود ما مي توانيم با اجرا و تمرين اين نحوه بيان و گفتار در کنار تغيير نگرش هايمان به موفقيتي ماندگار در روابطمان دست پيدا کنيم.
در آخرين گام ، انتقال اين اطلاعات به طرف مقابلمان و آشنا کردن وي با اين نگرش ها و محتواي پنجگانه احساسات و نحوه بيان و تمرين عملي اين روش ها با وي تکميل کننده موفقيت ما خواهد بود.