به اعتقاد روان شناسان نگرش و برداشت افراد از رويدادها بسيار مهم و تعيين كننده است. ممكن است افراد، مشكلات مشابهي را در زندگي خود تجربه كنند امّا اين كه چه تحليل و برداشتي از آن دارند، در حالات رواني آن ها بسيار مؤثر است. افرادي كه نگرش منفي به زندگي دارند و همه چيز را تاريك و غيرقابل تحمّل مي دانند، عملاً زندگي براي آن ها سخت و دشوار خواهد شد. از تعبيرات شما هم استفاده مي شود كه كلاً در مورد زندگي تان نگرش منفي داريد و احساس شكست و نااميدي مي كنيد.
شما بايد باورهاي نامعقول خود را شناسايي و اصلاح كنيد. تنها در اين صورت است كه مي توانيد از زندگي خود لذت برده و به شادي و موفقيت راه يابيد. 

1. يكي از عوامل ناراحتي هاي انسان و چيزي كه زندگي را براي وي غيرقابل تحمّل مي كند، «بايد انديشي» يا به قول كارن هورناي، حكومت بايدها است. به اعتقاد وي سه «بايد» مولّد مشكلات اصلي انسان هستند: 

الف. شرايط زندگي ام بايد به نحوي باشد كه به همة خواسته هايم برسم. در غير اين صورت زندگي برايم ارزشي ندارد.
ب. همه بايد با من منصفانه برخورد كنند و احترام مرا نگه دارند.
ج. من بايد تأييد ديگران را جلب كنم و در همة كارهايم موفق باشم.[1] به احتمال زياد شما هم انتظار داريد كه از نظر اقتصادي مثل ديگران باشيد و به همة خواسته ها و آرزوهاي تان برسيد، و در خانواده همه با شما خوب برخورد كنند. وقتي مي بينيد كه مثل ديگران نيستيد و يا كسي به شما چيزي مي گويد، فوراً ناراحت مي شويد و احساس شكست و نااميدي مي كنيد.
بهترين راه حل اين است كه از «بايد انديشي»‌دست برداريد و نحوة نگرش خود را به حوادث و رويدادهاي زندگي اصلاح كنيد. اين تفكرات خود را كه «من بايد در زندگي ام كاملاً موفق باشم»، «من از نظر اقتصادي بايد هيچ مشكلي نداشته باشم»، «من بايد خانه شخصي داشته باشم»، را اينگونه اصلاح كنيد: «اگر چه من دوست دارم كه در زندگي ام موفق باشم و از نظر اقتصادي هم مشكلي نداشته باشم، ولي شرايط هميشه بر وفق مراد من نيست.» وقتي ساختار تفكر شما عوض شد و «بايد انديشي» حالت انعطاف پذير به خود گرفت، تاحدود زيادي مشكلات شما حلّ خواهد شد. زيرا در اين صورت از نظر روحي آمادگي تحمّل مشكلات و سختي هاي زندگي را خواهيد داشت.[2]
2. توقع و انتظارات بيش از حد از خود نداشته باشيد؛ يكي از عواملي كه زندگي را براي انسان سخت و غيرقابل تحمل مي كند، داشتن انتظارات نابجا از خود و اطرافيان است. اگر شما توقع داريد كه فوراً منزل شخصي داشته باشيد و همسر شما شغل پُر درآمدي داشته باشد و خود را با ديگران مقايسه كنيد، اين كاملاً اشتباه است. شرايط زندگي هيچ دو نفري كاملاً مثل هم نيست. هركسي شرايط خاص خود را دارد.
3. به ابعاد مثبت زندگي خود نيز توجه داشته باشيد؛ اگرچه شما از نظر اقتصادي دچار مشكلاتي هستيد كه شما را رنج مي دهد و از اين لحاظ وضعيت خود نامطلوبتر از ديگران مي بينيد، امّا توجه داشته باشيد كه جنبه هاي مثبتي نيز در زندگي شما وجود دارد كه در ديگران نيست. نعمت سلامتي و روابط شايسته و حاكي از صميميت و محبت در خانوادة شما مورد غبطة بسياري از كساني است كه از بيماري و اختلافات و روابط ناسالم در خانوادة خويش رنج مي برند. شما بايد خدا را شكر كنيد كه اگر از نظر اقتصادي مشكلاتي داريد، از نظر جسمي سالم هستيد و مهر و صفا و صميميت در خانوادةتان موج مي زند.
4. مشكلات زندگي امتحان الهي است، بايد با صبر و تحمّل از اين آزمون موفق به در آييد؛ به ظاهر قضيه نگاه نكنيد. به نتايج معنوي و آثار اخروي رويدادهاي زندگي خويش نيز توجه داشته باشيد. زندگي هميشه با رنج و مشكلات آميخته است. و اساساً مشكلات در زندگي نوعي آزمون الهي است. خداوند در قرآن مي فرمايد: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ و... لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً؛[3] شما را با اندكي از ترس، گرسنگي و آفت در مال ها و جان ها و ميوه ها مي آزماييم... تا معلوم گردد كه چه كس عمل شايسته انجام مي دهد».
در روايت نيز آمده است كه: «ان الله اذا احبَّ عبداً غطَّهُ في البلاء غطّاً؛[4] خداوند وقتي بنده اي را دوست بدارد، او را با سختي ها و مشكلات مواجه مي سازد» لذا مي بينيم پيامبران و اولياي الهي بيش از ديگران در زندگي خود با مشكلات روبرو بوده اند.
از اين منظر، سختي و مشكلات زندگي زمينة ترقّي و رشد معنوي است و بايد شما خوشحال باشيد كه خداوند شما را شايستة اين مقام دانسته است. هستند افرادي كه هيچ مشكل اقتصادي ندارند و به ظاهر افراد خوشبخت به نظر مي رسند امّا در واقع زندگي شان سراسر پوچ و بي معنا است و هيچ نتيجه و پاداش اخروي ندارند. از همين روز رسولخدا فرمود: «الفقر فخري».
5. هميشه به خداوند توكل داشته باشيد؛ نقش توكل در زندگي بسيار راهگشا است. انسان اگر واقعاً به خدا توكل نمايد، خداوند مشكلات زندگي او را برطرف مي كند. خداوند در قرآن مي فرمايد: «وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ؛[5] هر كس بر خدا توكل كند، خدا او را كفايت مي كند.» در روايت نيز آمده است كه: «مَن توكَّلَ علي الله كفاهُ مئونتهُ و رزقَهُ من حيثُ لايحتسب؛[6] كسي كه بر خدا توكل كند، خداوند مخارج زندگي و رزق او را از جايي كه گمان نمي رود، تأمين مي كند».
6. سعي كنيد با كمك و مشورت دوستان زندگي خود را بهبود بخشيد؛ انسان هميشه به مشورت ديگران نيازمند است. كساني كه در زندگي خود موفق هستند و در زمينه هاي مختلف پيشرفت داشته اند، در اثر تلاش خود و مشورت و نظرخواهي از ديگران بوده است.[7]
توجه و دقت به مضمون اين آيه روحية اميد را در انسان تقويت مي كند: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً؛[8] پس حتماً با سختي آساني است، حتماً با سختي آساني و گشايشي است». 

معرفي كتاب:
1. شهيد مطهري، عدل الهي، انتشارات صدرا، 1373.
2. قاسم سبحاني فخر، انعكاس اعمال انسان در دنيا، انتشارات فيضيه، 1377.
3. روان شناسي رابطه ها، دكتر غلامعلي افروز، كتاب بسيار خوبي است.
4. انصاريان، حسين، نظام خانواده در اسلام، چاپ دهم، (1379)، قم: انتشارات ام ابيها.


[1] . آلبرت اليس، هيچ چيز نمي تواند ناراحتم كند، ترجمه: فيروزبخت و عرفاني، مؤسسه رسا، 1382، فصل 8.
[2] . مصطفي شوركي، رهايي از افسردگي، انتشارات ارجمند، 1379، ص 25ـ30.
[3] . بقره، 155.
[4] . محمد باقر مجلسي، بحار الانوار، ج 15، ص 55.
[5] . طلاق، 3.
[6] . محمدي ري شهري، ميزان الحكمة، ج 10، ص 682.
[7] . سي واي چاري، مشاور لحظه اي شما، مهندس قادر، ارسباران، 1382، ص 42ـ49.
[8] . انشراح، 5 و 6.
( انديشه قم )