خانواده ، يك واحد كوچك اجتماعى است كه با پيمان ازدواج زن و مرد آغاز مى‏شود و با تولد فرزندان،توسعه و استحكام مى‏يابد. جوامع بزرگتر نيز از همين واحدهاى كوچك تشكيل مى‏شوند. بشر از آغاز، زندگى خانوادگى را به عنوان بهترين نوع زندگى برگزيده و در همه زمان‏ها و مكان‏ها بدان پايبند بوده و هست.
اين نوع زندگى ، از امتيازات انسان محسوب مى‏شود و فوائد گوناگونىدارد، از جمله اينكه زن و مرد را از پريشانى و بى هدفى نجات مى‏دهد و به خانواده وابسته و دلگرم مى‏سازد وآنها از نعمت انس و مودت بهره‏ مند مى‏شوند .
وابستگى كودكان، نوجوانان و جوانان نيز به خانواده،فوائد زيادى را در بردارد؛ چرا که از انواع مفاسد اخلاقى، اجتماعى، انحرافات جنسى ، ارتكاب جنايت، بزهكارى و اعتياد ،بيشتر مصونميمانند.
بنابراين ، سلامت و سعادت جامعه ، تا حد زيادى، به وضع خانواده‏هاو كيفيت روابط بين زن و شوهر و والدين و فرزندان بستگى دارد. هر چه روابط بهتر و سالم تر، باشد زندگى شيرين‏تر و با صفاترى دارند وارتباط صميمانه تري با خانواده برقرار مي کنندو از خطر انحراف مصونيت پيدا مى‏كنند.
هدف از ازدواجدر اسلام ،يعنى ايجادانس و محبت و صفا درخانواده ،خانه‏اى كه در آن صفا و محبت نباشد از هم گسيخته است و ويرانه . حتي مي توان گفت که  زندانى بيش نيست.

معيار در انتخاب همسر
اسلام در جهت تحقق اهداف ازدواج و تحكيم بنياد خانواده ، بر دو امر تاكيد دارد: يكى ايمان و ديگرى اخلاق ، و به كسانى كه قصد ازدواج دارند توصيه مى‏كند كه دين و اخلاق همسر خود را منظور بدارند.
مردى به خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و در امر ازدواج با او مشورت نمود، آن حضرت فرمود: «با زنان ديندار ازدواج كن تا خير فراوانى نصيب تو شود» . (1)
على بن موسى الرضا عليه السلام فرمود: «سودى بهتر از زن صالح و شايسته نصيب انسان نمى‏شود، زنى كه شوهرش را خشنود مى‏سازد و در غياب او،از خودش و زندگي شوهرش نگهدارى مى‏كند» . (2)
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: «اگر كسى از دختر شما خواستگارى كرد و دين و اخلاقش را پسنديد،با اووصلت ايجاد كنيد و گرنه فتنه و فساد بزرگى در زمين به وجود مى‏آيد» . (3)
براى حسن رابطه بين زن و شوهر و بقاء و استحكام بنياد خانواده ، و براى جلوگيرى از اختلافات خانوادگى و وقوع طلاق، بهترين وسيله رعايت ارزش‏هاى اخلاقى است و در اين رابطه توصيه‏هاى فراواني شده است.
اسلام،ازدواج را پيمانى مقدس مى‏داند كه بين زن و مرد، به اعتبار اين كه دو انسان هستند بسته مى‏شود و مهمترين هدفش،تامين نيازهاى انسانى، آرامش و سكون و انس زن و مرد به يكديگر است؛حتى توليد و پرورش فرزندان را نيز، در راه تامين هدف عالى انسانى محسوب مى‏دارد.
قرآن كريم در اين رابطه مى‏گويد: «و از نشانه‏هاى خداست كه براى شما از جنس خودتان همسرانى بيافريد تابا تمايلبه سوى آنان آرامش بيابيد، و در ميان شما محبت و دلسوزى قرار داد . همانا كه در اين موضوع براى انديشمندان نشانه‏هايى است»( روم/21)
در آيه مذكور،انس و آرامش خانوادگى به عنوان ثمره ازدواج معرفى شده است. در پيمان مقدس ازدواج ، زن و مرد با تمام وجود به سوىيکديگر جذب وبا هممتحد و يك دل مى‏شوندو در تمام ابعاد زندگى،در خدمت يكديگر قرار مى‏گيرند. مأنوس، همفكر،هم راز و يك هدف مى‏شوند.
در آيه مذكور، زندگى خانوادگى،بر دو پايه نيرومند مودت و رحمت استوار گشته است.يكى از پايه‏هاى ازدواج،مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به يكديگر است. زن و شوهر خوبى‏ها و نقاط مثبت يكديگر را مورد توجه قرار مى‏دهند و از صميم قلبيکديگر را دوست مى‏دارند. هر يك از آنان، ديگرى را نعمتى ارزشمند از جانب خدا و وسيله انس و الفت ، آرامش و دلگرمى و شريك زندگى مى‏شمارد و از اين نعمت بزرگ قدردانى و سپاسگزارى مى‏كند.
پايه ديگر ازدواج،كه در آيه به آن اشارتشده "رحمت" يعنى مهربانى و دلسوزى است ، هر گاه يكى از زوجين به نقصان و ضعف و نيازى در همسرش مواجه شد ، همدلانه فکر مي کند ، او فکر‏كند كه همسرش يك انسان است و انسان بى نقص نيست. چنان كه خود نيز بى عيب نمي باشد.پس با نرمى و مدارا و از روى مهربانى و دلسوزى،نقص او را در صورت امكان برطرفميسازد و در صورت عدم امكان ،او را با همان حال مى‏پذيرد. نقصانش را ناديده مى‏گيرد و به زندگى ادامه مى‏دهد. لازمه رحمت و دلسوزى ، اين است كه چنانچهفرد خير و صلاح خود را مى‏خواهد،در همه حال خواسته‏ها و تمايلات همسرش را منظور بدارد، هر چه را براى خود مى‏خواهد براى او نيز بخواهد و همواره به فكر تامين سعادت، آسايش وآرامش او نيز باشد.
قرآن مجيد در اين رابطه،تعبير بسيار جالبى دارد و زن و شوهر را چنين توصيف مى‏كند:
«زنان براى شما لباس هستند و شما نيز براى آنان لباس هستيد»  ( بقره/187)
لباس،مجموع بدن انسان را با همه كمالات، نواقص، خوبى‏ها، بدى‏ها، زيبايى‏ها و زشتى‏ها در بر مى‏گيردواز سرما و گرما و خطر حفظ مى‏كند . بر زيبايى‏هايش مى‏افزايد و عيوبش را مى‏پوشاند. لباس نزديكترين اشياء نسبت به انسان است و از جمله نيازهاى اوليه به شمار مى‏رود. زن و شوهر نيز، نسبت به يكديگر بايد همانند لباس باشند ، همديگر را با همه نواقص و كمالات بپذيرند. حافظ و نگهبان و آرامش بخش يكديگر باشند. بر زيبايى‏هاى هم بيفزايند و عيوب هم را بپوشانند و رازدار و محرم اسرار باشند.
اسلام،در مورد روابط بين زن و شوهر و زندگى خانوادگى چنين مى‏انديشد و آن را بر چنين پايه‏هايى استوار ساخته است. تشكيل چنين خانواده‏هايى در خور انسان است و سعادت جسمانى، نفسانى، دنيوى و اخروى او را تامين مى‏كند. اگر بنياد خانواده بر پايه‏هاى ايمان و محبت استوار گردد،كانون خانواده گرم و با صفا مى‏شود و از كشمكش‏ها ، و اختلافات و طلاق و فروپاشى جلوگيرى مى‏كند.
پيامبراسلام صلى الله عليه و آله فرمود: « كاملترين مردم از جهت ايمان،كسى است كه اخلاقش خوب تر باشد، و بهترين شما كسانى هستند كه نسبت به همسران خود خوش رفتارتر باشند .» (4)امام سجاد عليه السلام فرمود: «حق همسرت اين است كه بدانىخداى متعال او را وسيله آرامش و انس تو قرار داده و بدانى كه او نعمتى است از جانب خدا براى تو، پس او را گرامى بدار و با وى مدارا كن،گرچه تو نيز بر او حقى بزرگ دارى، اما بايد نسبت به او دلسوز و مهربان باشى . بايد خوراك و پوشاك او را تامين كنى و اشتباهات و لغزش‏هايش را ببخشى » (5)
حضرت موسى بن جعفر عليه السلام فرمود: « جهاد زن در اين است كه خوب شوهردارى كند» . (6)
اسلام عنايت ويژه‏اى به اخلاق دارد و رعايت ارزش‏هاى اخلاقى را براى سلامت خانواده و تحكيم بنيانآن ضرورى و لازم مى‏داند.
به نظر مى‏رسد يكى از عوامل مهم تزلزل بنياد خانواده، بى‏توجهى به مسائل اخلاقى است و براى حل اين مشكل بزرگ كه خانواده را در معرض تهديد جدى قرار داده ، چاره‏اى جز احياى ارزش‏هاى اخلاقى به ويژه اخلاق خانواده نداريم.

پى‏نوشت‏ها:
1-وسائل الشيعه، ج 20، ص50.
2- همان، ص39.
3- همان  .، ص77.
4- بحارالانوار، ج 71، ص389.
5- همان ، ج 74، ص 5.