احیاء یعنی زنده کردن، زنده نگه داشتن. چه کلمه خوبی انتخاب شده! در فارسی هم می بینید ترجمه اش را شب زنده داری آورده اند یعنی شب را زنده داشتن و چه تعبیر عالیی است! این تعبیر می خواهد بگوید که شب دو حالت دارد، نه شب فی حد ذاته بلکه شب برای ما دو حالت دارد: یک وقت هست شب برای ما مرده است و یک وقت هست شب برای ما زنده است. چطور می شود که شب مرده باشد یا شب زنده باشد؟ بستگی دارد که ما چگونه باشیم، ما در شب مرده باشیم یا ما در شب زنده باشیم. وقتی که انسان مانند یک لاشه بیفتد، سر شب می خورد بعد هم خستگی و کسالت و سیری، تا صبح می افتد مثل لاشه ای که فقط نفس می کشد، او دیگر حیات ندارد، خودش مرده است، شبش هم قهرا مرده است. از آن بدتر این است که انسان نخوابد ولی شب را در زیر صفر بگذراند یعنی در اسفل السافلین بگذراند، به فسق و فجور و گناه و معصیت بگذراند. این از مردن یک درجه هم پایین تر است، زیر صفر است. مردن حالت بی تفاوتی و بی استفادگی است، اینجا حالت استفاده سوء است. و اما شب را زنده نگه داشتن به این است که انسان خودش در آن شب زنده باشد یعنی حیات معنوی داشته باشد. حیات معنوی انسان به چیست؟ حیات معنوی انسان به یاد خداست. به هر اندازه و در هر حالت که قلب انسان از خدا غافل نباشد انسان زنده است، روزش زنده است شبش هم زنده است و هستند و بوده اند انسانهایی که در خواب هم زنده اند یعنی خواب و بیداری برای آنها علی السویه است. در عین اینکه می خوابند و همان استفاده جسمانی که ما از خواب می بریم – یعنی رفع کسالت – آنها هم می برند، ولی این خواب مشاعر آنها را از کار نمی اندازد یعنی در عالم خواب هم بیدارند و این از مختصات پیغمبر اکرم نیست، پیغمبر اکرم درجه اش بالاتر از اینهاست، خودش هم فرمود: «ینام عینای و لاینام قلبی؛ چشمهای من می خوابد ولی دل من هرگز نمی خوابد».

خیلی از افراد کوچک امتش هم بوده اند و هستند که نه در خواب مرده اند و نه در بیداری یعنی وقتی هم که خواب هستند چون خدا هرگز از قلب آنها بیرون نمی رود خوابشان هم بیداری است. در کوچه راه می روند باز هم زنده اند، در مغازه هستند معامله می کنند («رجال لاتلهیهم تجارة و لابیع عن ذکرالله» نور/37) مشغول کسب و کار خودشان هستند باز هم زنده هستند یعنی هرگز کسب و کار و شغل و گرفتاری و غم و غصه و چک و سفته و امثال اینها آنها را از خدا غافل نمی کند. روزشان بیدار، شبشان هم بیدار. حال، ما در سال لااقل یکی دو سه شب را به عنوان تشبه به اولیای خدا زنده نگه داریم یعنی واقعا کوشش کنیم که در این شبها تمام شب را به یاد خدا بسر ببریم، حالت توبه و استغفار داشته باشیم، برای خودمان از خدا چیز بخواهیم، این خودش یعنی یاد خدا. به همین شکل به یاد خدا باشیم که دائما از خدای متعال بخواهیم و مسئلت بکنیم.