با نگاهی اجمالی به تفسیر پیروان مارکسیست باید به ایشان یادآور شد که:شما در تفسیر آیه کریمه  الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون  (بقره / . 3 ) درباره ایمان به غیب اینچنین می‏گویید:  مفسرین، غیب را آنچه که دیدنی نیست، اعم از خداوند یا فرشتگان و . . . از این قبیل دانسته ‏اند، حال آنکه اولا خداوند و فرشتگان و . . . غیب نیستند، ثانیا با طرح عنوان متقین، مسأله ایمان به خدا مطرح شده و گذشته است.

آنگاه خودتان، غیب و ایمان به غیب را اینچنین تفسیر می‏کنید:

منظور از غیب معهود و شناخته شده (یعنی الف و لام الغیب، الف و لام عهد است)، همان مراحل ابتدایی رشد انقلاب توحیدی و زمان انجام تحولات کمی است.

خلاصه مدعی هستید که مقصود از ایمان به غیب که در قرآن آمده، این است‏ که مؤمنین بدانند انقلاب مرحله پنهانی دارد و در آن مرحله مبارزه باید پنهانی باشد، این مرحله مرحله‏ای است که نظام حاکم هنوز مسلط است و انقلاب مرحله رشد تدریجی را می‏پیماید تا تغییر تدریجی کمی تبدیل به تغییر کیفی دفعی شود (اصل چهارم دیالکتیک) و نظام جدید مستقر گردد و انقلاب‏ از مرحله غیب به مرحله شهادت برسد.

من سخنم این نیست که انقلاب مرحله غیب و شهادت دارد یا نه، قطعا دارد. انقلاب اسلامی که برخلاف تصور شما انقلاب سر بود نه انقلاب شکم، انقلاب انسانی و فطری بود نه انقلاب طبقاتی مرحله پنهان را در مکه طی کرد و مرحله آشکار را در مدینه. سخن من این است که آیا شما واقعا در وجدان‏ خودتان احتمال می‏دهید که منظور این آیه همین مطلب باشد؟ آیا انقلابیون‏ عصر پیغمبر از قبیل سلمان و ابوذر و مقداد مفهومشان از ایمان به غیب‏ همین معنی بود؟ آیا آنها در دوره مدینه موضوع ایمان به غیب را منتفی‏ شده تلقی می‏کردند؟!

تفسیر مارکسیست ها از دنیا و آخرت

شما در تفسیر جمله و بالاخره هم یوقنون ( بقره / 4) می‏گویید:

اینان به نظام برتر در مرحله شهادت انقلاب یقین دارند و می‏دانند که‏ این موضعگیریهای خاص و این روش انقلابی، سرانجام آنان را به هدف خویش‏ که رسیدن به نظام برتر است، می‏رساند .

شما هر جا که نام دنیا آمده آن را با کلمه  زندگی پست‏تر  ترجمه‏ کرده‏اید، که اصل ترجمه درست است، ولی مقصود از زندگی پست‏تر را منحصرا زندگی در نظام به اصطلاح سرمایه‏داری قرار داده‏اید و آخرت را که به  نظام برتر  ترجمه کرده‏اید، به معنی نظام عادلانه‏ سوسیالیستی، که بعد از این نظام برقرار خواهد شد، دانسته‏اید.

آیا واقعا شما خود باور دارید که منظور از آخرت در قرآن، نظام برتر از زندگی در همین جهان است؟ یعنی مقصود از دنیا، زندگی در نظام‏ سرمایه‏داری و مالکیت است و مقصود از آخرت، زندگی در نظام تکامل یافته‏ سوسیالیستی است؟ آیا اینها ملعبه قرار دادن قرآن نیست؟ اگر نیست پس‏ چیست؟

تفسیر مارکسیست ها از صلوت :

شما جمله  و یقیمون الصلوه  را این طور تفسیر کرده اید: آنان برای تحقق ایمان خود، آن پیوستگی را که در زبان مذاهب، نماز خوانده می‏شود بر پای می‏دارند.

آنگاه چنین گفته ‏اید:

این نشانه تنگ نظری و محدود نگری مفسرین و مترجمین است که کلماتی‏ از این قبیل را از معنای عام خود بازداشته و محدود و محصور ساخته‏اند، زیرا معنی صلوه از نظر لغوی آن نماز نیست. نماز شکل خارجی این‏ پیوستگی و ارتباط بین عناصر انقلابی همراه و نمودهای برتر و قوانین حاکم‏ بر آفرینش است . . . قرآن با انتخاب این کلمه به یکی دیگر از اصول کلی‏ در همه انقلابات، چه توحیدی و چه غیر توحیدی، توجه کرده، منتها در انقلاب توحیدی، این اصول به نحو جالب تری خودنمایی می‏کند که به روزگار غیب انقلاب، باید بین عناصر انقلابی پیوستگی، چه از نظر فکری و ایدئولوژیکی و چه از نظر عملی و پایگاههای انقلابی و نحوه اجرای تاکتیکها، حکمفرما باشد . . . دیدگاه باز کادر رهبری حزب توحیدی نه تنها لازمه‏ ایمان به غیب ( غیب انقلاب) را برپا داشتن این پیوند و رابطه و مستحکم‏تر ساختن‏ هر چه بیشتر آن می‏داند، بلکه می‏خواهد این رابطه از سطح عناصر انقلابی‏ مؤمن نسبت به یکدیگر برتر آمده و در سطح آفرینش در رابطه خداوند و همه قوای وجود مطرح‏ گردد و به صورت نماز، صورت خارجی یابد.

اولا در کدام لغت و کدام تاریخ، نماز (صلوه) به معنی پیوستگی میان‏ اعضای یک حزب یا پیوستگی به طور مطلق آمده است؟ ثانیا مگر قرآن‏ پیوستگی میان اهل ایمان (حزب الله)را صریحا توصیه و تأکید نکرده است‏؟: و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا  (آل عمران/. 103) (همه با یکدیگر به ریسمان الهی چنگ بزنید و از یکدیگر جدا مباشید). اکنون چه‏ ضرورتی هست که هر جا نام صلوه آمده آن را به معنی پیوستگی عناصر انقلابی بگیریم و نماز معهود را به عنوان صورت عینی این پیوستگی در رابطه‏ با کل هستی به حساب آوریم ؟ ثالثا اینکه می‏گویید به روزگار غیب‏ انقلاب، باید بین عناصر انقلابی نوعی پیوستگی . . . باشد مفهومش این‏ است که در روزگار شهادت انقلاب، دستور اقیموا الصلوه (حج/78) بلا موضوع است، همچنانکه نظیر این را در مورد جمله و مما رزقناهم‏ ینفقون گفته‏اید. آیا مسلمانان صدر اسلام در دوره مدینه، که دوره به اصطلاح شهادت انقلاب بود، دستور اقیموا الصلوه و دستور  و مما رزقناهم ینفقون  را اجرا نمی کردند؟!

از شما می‏پرسم آیا از نظر قرآن، پیوستگی عناصر مؤمن، مولود و تابع‏ وابستگی انسان با خداست یا وابستگی انسان با خدا تابع و مولود و مظهر وابستگی عناصر مؤمن انقلابی است؟ آیا نماز معهود مسلمانان صورت خارجی‏ پیوستگی مؤمنان است یا پیوستگی مؤمنان در حکم صورت اجتماعی پیوستگی‏ مؤمنان با خداست؟

شما خلود و جاودانگی را که در قرآن آمده است، همان گونه تفسیر می کنید که فلاسفه مادی تفسیر کرده و می‏کنند، که خلاصه‏اش این است که اگر فرد در طریق تکامل جامعه فانی گردد، جاودان می‏گردد، زیرا راه جاودان‏ است و تکامل جاودان است، هر چند فرد فانی است.

بگذریم از همه اشکالات دیگر، قرآن خلود و جاودانگی را مخصوص مؤمنان و پیشتازان تکامل، و انقلاب نمی داند، کافران و منافقان را هم جاوید و خالد می‏داند. خلود و جاودانگی آنها را چگونه توجیه می‏کنید؟

تفسیر مارکسیست ها از کلمه الله

شما از یک طرف در تفسیر سوره حمد می‏گویید:

مسأله خداخواهی اصل اساسی در قرآن است. الله یعنی ذات مقدسی که‏ همه موجودات، مات و مبهوت و دیوانه او می‏باشند و برای پیوستن و رسیدن‏ به او تلاشی پیگیر و خستگی ناپذیر دارند . . . مگر نه این است که اسم‏ حاکی از مسمی و کاشف از اوست؟ آیا انسان  چگونه با نام الله به‏ مسمای خداوند می‏تواند پی ببرد؟ مگر خداوند، آفرینش را احاطه نکرده‏ است و مگر الله در جزء جزء موجودات راه ندارد و حکومت نمی کند؟ مگر چگونه با نام الله به ذات او می‏توان راه یافت؟ آیا با به کار گرفتن‏ همین نام، چشم انداز انسان مؤمن به قرآن به اندازه پهنای همه آفرینش‏ گستردگی و انبساط نمی یابد و آیا ظرف وجودی او از همه آفرینش گسترده‏تر و منبسط تر نمی شود؟ آیا از همین جا به مفهوم این سخن زیبای خدایی پی‏ نمی بریم که: تنها دل بنده مؤمن جایگاه خداست؟ پس ضمن آنکه‏ عنصر مؤمن نام خدا می‏برد و خود را و اله و حیران عظمت و بزرگی و جبروت‏ او می‏بیند و برای رسیدن به او و در قلب خود جای دادنش تلاش می‏کند، به‏ آفرینش و موجودات آن هم می‏اندیشد که همه جویای الله و پویای او می‏باشند و تنها دل بدو بسته و پیوند بندگی را با او محکم کرده و رو به سوی او دارند.

اینها همه صحیح و درست و قابل تحسین، اما از طرف دیگر در ضمن تفسیر آیه 9 از سوره بقره  یخادعون الله و الذین آمنوا و ما یخدعون الا انفسهم. . .  کلمه الله به گونه‏ای تفسیر می‏شود که یکمرتبه اندیشه درباره جمله‏های بالا هم عوض می‏شود که همه آن تعبیرات از قبیل ذات مقدس ، همه موجودات و اله عظمت و جبروت او هستند و او را می‏جویند و تنها دل به او بسته‏اند و امثال اینها، نه درباره آن ذات‏ مقدسی است که قرآن او را به عنوان الله می‏شناساند که منزه از هر نقص و حالت منتظره و مجرد از زمان و مکان است، بلکه درباره واقعیت دیگری‏ است که همه با او آشنا هستیم. کدام واقعیت؟ چه؟: تکامل .

در ذیل آن آیه چنین می‏خوانیم :

راستی از الله چه می‏فهمیم؟ جز تکامل مطلق؟ جز آفرینش با همه‏ ابعادش؟ و بالاخره جهان با حرکت تکاملی‏اش به سوی یک بی نهایت بزرگ‏؟

آیا الله در منطق قرآن یعنی تکامل مطلق؟ تکامل، حرکت به پیش است و خداوند، کمال و کامل مطلق است. فرق است میان کمال و تکامل. مادی‏ مسلکان تکامل مطلق را می‏پذیرند ، کمال مطلق را نمی پذیرند. اختلاف مادی‏ با الهی بر سر کمال مطلق است که هیچ حالت منتظره و نیستی و کاستی و حرکت ندارد، نه بر سر تکامل مطلق.

آیا الله یعنی آفرینش با همه ابعادش، یا اینکه الله یعنی آفریننده‏ همه آفرینش با همه ابعادش ؟ آیا الله یعنی جهان با حرکت تکاملی‏اش به‏ سوی بی نهایت بزرگ، یا الله آن بی نهایت بزرگی است که جهان از او سر زده و به سوی او در حرکت و صیرورت است ( الا الی الله المصیر)؟

الله به معنی تکامل مطلق، به معنی آفرینش با همه ابعادش، به معنی‏ جهان با حرکت تکاملی‏اش به سوی بی نهایت بزرگ، چیزی است که هر بی‏ اللهی هم او را می‏پذیرد. شما اگر از فویر باخ و مارکس و انگلس و لنین‏ و استالین هم بپرسید، به چنین اللهی اعتراف دارند.

خلاصه در این تفسیر همه نامها مذهبی است و ابتدا جلب توجه می‏کند از قبیل الله، توحید ، نبوت، وحی، ملک، آخرت، بهشت، دوزخ، روح، نعیم، عذاب، توکل، صبر، تکامل، نقلاب . . . اما همینکه به عمق و ژرفای برداشتها وارد می‏شویم، همه از نظر ناپدید می‏شوند و به جای اینها معانی و مفاهیم دیگری جایگزین می‏گردند و جز لفظ چیزی باقی نمی ماند.

عجیب این است که ادعا می‏شود که ما می‏خواهیم فرهنگ اسلامی را فرهنگی‏ انقلابی کنم. شگفتا! آیا انقلابی بودن و یا به نظر شما انقلابی شدن فرهنگ‏ اسلامی در گرو این است که محتوای معنوی آن را از آن بگیریم و محتوای مادی‏ جایگزین آن سازیم؟! آیا انقلاب منحصر به انقلاب شکم و انقلاب ناشی از محرومیت و موضع طبقاتی است؟ آیا پیغمبر اسلام انقلاب سر و انقلاب روح و قلب برپا نکرد؟ آیا این گونه برداشت از انقلاب، دانسته یا ندانسته، تبلیغ به سود ماتریالیسم نیست که تنها با برداشتهای ماتریالیستی و توجیه‏ مادی تاریخ و جامعه و بالاخره با ماتریالیسم تاریخی است که می‏توان از یک‏ فرهنگ انقلابی دم زد؟

این بود شمه‏ای از تذکراتی که می‏خواستم خیرخواهانه و دوستانه به عزیزانی‏ که هنوز فکر می‏کنم اغفال شده هستند، بدهم. امیدوارم این تذکرات، سودمند واقع گردد. بار دیگر از همه فضلا و دانشمندان درخواست دارم که به‏ دقت در آنچه گفته شد بنگرند، اگر مرا بر خطا می‏بینند واقفم فرمایند که‏ با سپاسگزاری فراوان خواهم پذیرفت. (ذکر این نکته بی مناسبت نیست که پاسخ افرادی که استاد شهید آنها را با لفظ  عزیزان مورد خطاب قرار داده‏اند گلوله سربینی بود که به مغز استاد اصابت نمود، و اصولا یکی از عوامل ترور ناجوانمردانه آن‏ متفکر شهید نگارش همین مقاله بوده است).